پاورپوینت طرح راهبردی – ساختاری توسعه شهر تهران
| دسته بندی | شهرسازی |
| فرمت فایل | pptx |
| حجم فایل | 10057 کیلو بایت |
| تعداد صفحات فایل | 78 |
پاورپوینت طرح راهبردی – ساختاری توسعه شهر تهران
بخشی از متن:
توضیحات:
فایل پاورپوینت طرح ساختاری-راهبردی شهر تهران(مبانی و روش های برنامه ریزی شهری)،در حجم 78 اسلاید
بخشی از متن:
بیش از 5 دهه است که الگوى سنتى طرح هاى جامع با رویکردمبتنى بر خردگرایى و مدیریت متمرکز دولتى و متکى به پیش بینی وقایع، به واسطه ناکارآمدى و تعارض با واقعیت هاى جامعه آماج انتقادات واقع شده است. با ناکامی های حاصل از الگوی سنتی و تبلور نظریه ها و تفکرات جدید در حوزه برنامه ریزی شهری،دیدگاه های جدیدی با عنوان ”دیدگاه ساختاری و دیدگاه راهبردى“ مطرح شد که هر کدام چه در عرصه روش شناسی و چه در عرصه مدیریت و اجرا تفاوت های عمده ای با دیدگاه قبلی داشتند (کمیته پژوهش توسعه شهرى، 1387 ).
از اواخر دهه 1370 شمسى در کشوراندیشمندان مختلفی از دیدگاه ساختارى راهبردی جهت ارتقاء کیفیت طرح های توسعه شهری و شناسایی تعاملات داخلی نظام های اجتماعی، اقتصادی و محیطی با برنامه ریزی شهری، طرح موضوعو حمایت کردند. این طرح موضوع منجر به حرکت به سوى تهیه طرح هاى توسعه شهرى با رویکرد ساختارى-راهبردى به ویژه براىکلانشهر هاى تهران، شیراز، اصفهان و هم اکنون مشهدگردیده است.
فهرست مطالب:
مقدمه
سیر تحولات در جهان
سر آغاز طرح های توسعه
منابع مالی شهرداری ها
طرح ساختاری از کجا شروع شد
تعاریف
تفکر اجرای طرح
سلسله مراتب سازمانی طرح
روند تهیه طرح
چرخه تکاملی طرح
سطوح نظام برنامه ریزی ایران
سلسله مراتب نظام برنامه ریزی ایران
طرح های ساختاری
طرح های راهبردی
ساختار طرح های راهبردی
مقایسه راهبردی و ساختاری
مقایسه الگوی جامع سابق با الگوی راهبردی
ضوابط
رویکرد و محتوا
سطوح طرح
برخی از چشم انداز های طرح جامع
آسیب شناسی طرح
راه حل های پیشنهادی
اقدامات پس از تهیه طرح جامع
نقشه ها
این فایل با فرمت پاورپوینت در 78 اسلاید تهیه شده است.
دستیابی و شناخت و طبقه بندی انواع آلودگیهای حاصل از فعالیتهای انسانی، صنایع، تاسیسات ..
| دسته بندی | محیط زیست |
| فرمت فایل | doc |
| حجم فایل | 42 کیلو بایت |
| تعداد صفحات فایل | 75 |
فصل اول
طرح تحقیق
چکیده
هدف اصلی این تحقیق دستیابی و شناخت و طبقه بندی انواع آلودگیهای حاصل از فعالیتهای انسانی، صنایع، تاسیسات و خدمات شهری می باشد. نتایج حاصل از بررسیها و مطالعات انجام شده نشان دهنده وضعیت شرایط زیست محیطی در سطح شهرستان ری می باشد.
اگر چه در یک دهه اخیر اقدامات گسترده و چشمگیری به وضعیت ایده آل و مطلوب غیرممکن نمی باشد، ولی راه بسیار طولانی و دشواری در پیش است و فقط در سایه تحقیقات و مطالعات جامع و بهره گرفتن از توان مدیران لایق و انجام سرمایه گذاریهای کلان در ابعاد ملی است که می توان بر این گونه مشکلات غلبه کرد و از همه مهمتر استفاده بهینه از تجربیات کشورهای دیگر در زمینه های زیست محیطی یکی از راههای بسیار خوب و موثر می باشد. بطور مثال در زمینه کاهش آلودگیها، بالا بردن سطح آگاهی اقشار مختلف جامعه و رسیدگی و بسامان نمودن فعالیتهای اقتصادی، صنایع و مهار انواع آلوده کننده ها از اقدامات مفید و موثر می باشد.
در حال حاضر سطح وسیعی از اراضی شهرستان ری توسط واحدهای صنعتی، بنگاههای حمل و نقل و انبارها اشغال گردیده که باعث تحمیل ترافیک سنگین به شبکه معابر شهری گشته و باعث بروز مشکلات و آلودگیها از قبیل آلودگی هوا و آلودگی صوتی و پایین آوردن ایمنی در تردد سواره و پیاده در این شهرستان را باعث شده است.
از جهتی دیگر وجود گسلهای متعدد در این منطقه، بالا بودن سطح زیرزمینی، جهت وزش باد از غرب به شرق و از جنوب به شمال و مهاجرت نیروی انسانی به این منطقه و افزایش جمعیت و انتقال صنایع آلاینده از کلان شهر تهران به سوی این منطقه از جمله مسائلی هستند که لازم است مورد ارزیابی قرار گرفته و تاثیرات نامطلوب زیست محیطی آنها را مورد توجه قرار داد.
لذا با ذکر این مطالب نگارنده سعی بر آن دارد که ضمن توجه به منابع آلاینه و انواع آلودگی های زیست محیطی در سطح شهرستان ری در جهت رفع این آلودگی ها و خطرات ناشی از آنها راهکارها و پیشنهاداتی را ارائه نماید.
پیشگفتار
بشر علیرغم دستیابی به کرات دیگر و پیشرفت و تکنولوژی، متاسفانه هنوز نتوانسته است محیطی را که خود در آن زندگی می کند را به خوبی مدیریت نماید و این مسئله منجر به بحران محیط زیست می شود که خود ناشی از مشکلاتی است که در ارتباط با هم هستند از جمله افزایش سریع جمعیت، مصرف بیش از حد منابع و تخریب آنها و آلودگی محیط زیست همانند افزایش فزاینده آلودگی هوا، آبهای سطحی و زیرزمینی، سر و صدا، فاضلاب، ترافیک، مسکن و حاشیه نشینی، کمبود آب، نازیبایی و کمبود فضای سبز و تفرجگاه ها و نمونه ای از این مشکلات که خود آنها سبب بروز اثرات زیست محیطی دیگر می گردد و مدتها است که از مرز استاندارد گذشته و به مرحله بحرانی رسیده است. با این روند و با توجه به پایداری آلودگیها در محیط و غیر قابل تجزیه بودن بعضی از پس مانده ها، تنها سیاره مسکون کهکشان رو به نابودی و نیستی قدم گذاشته است. در این راستا به شناخت و بررسی مراکز و منابع آلوده کننده محیط زیست و نوع آلودگی ایجاد شده توسط آنها باید در جهت کاهش یا رفع آلودگیها کوشید.
با آغاز زندگی بشر مسئله آلودگی محیط زیست نیز مطرح شد و با شناخت آتش و بهره برداری از آب و خاک به تدریج محیط را آلوده کرد البته با توجه به جمعیت کم و زندگی ساده آن دوران، طبیعت توان از بین بردن آلودگی را داشت.
آلودگی محیط زیست با شروع انقلاب صنعتی سیر صعودی خود را پیمود و در اواسط قرن حاضر با افزایش فعالیتهای صنعتی متعاقباً رفع آلاینده های خطرناک به محیط، به صورت یک معضل جدی درآمد و این آلاینده ها در کوتاه مدت و یا دراز مدت اثر سوء بر سلامتی انسان داشته است و ما می دانیم بعد از ایمان به خداوند مهمترین نعمت سلامتی است در مکاتب الهی و در دین اسلام ارزش جان آدمی در حدی است که اگر کسی به عمد قصد جان فرد دیگری را کند و او را به قتل برساند قتل او واجب گردیده است.
شهرستان ری از مسائل و مشکلات زیست محیطی مختلفی از جلمه آلودگی هوا وجود کانالهای فاضلاب بدون روکش در اطراف شهر یا در سطح شهر و استفاده از آب آلوده این فاضلابها جهت آبیاری مزارع کشاورزی، وجود مناظر زشت در سطح شهر، کم عرض بودن خیابانها و ایجاد ترافیک شدید، کمبود فضای سبز و مکانهای تفریحی و فرهنگی و آموزشی و کمبود امکانات خدمات درمانی بهداشتی و غیره در رنج می باشد.
در واقع شهرری همچون پیکری پیر و فرتوت و مریض در قسمت جنوبی شهر تهران مورد بی مهری واقع شده است شاید تنها عاملی که باعث شده که گوشه چشمی توجه به آن داشته باشند وجود اماکن مذهبی مانند حرم مطهر حضرت عبدالعظیم (س) می باشد.
ولی این شهر کهنسال که سالیان دراز است که مورد هجوم و حمله اقوام مختلف قرار گرفته و رازها، گنج ها و سخنهای بسیار در خود پنهان دارد به توجه بیشتر نیاز دارد تا بتواند مجدداً موقعیت و قداست قبل خود را بازیابد.
تمرکز فعالیتهای تجاری- بازرگانی، صنعتی و اداری در نیم قرن اخیر نه تنها موجب افزایش قابل ملاحظه محدوده شهر تهران گردیده بلکه آثار و عوارض کالبدی، ترافیکی و زیست محیطی قابل توجهی در مناطق همجوار آن نیز داشته است.
در اینجا لازم است از کسانی که مرا در این امر یاری نمودند تقدیر و تشکر نمایم. همچنین از تمام سازمانها و ادارات و ارگانهایی که با اینجانب همکاری لازم را نمودند، تقدیر و تشکر می نمایم از جمله شهرداری منطقه 20، سازمان آمار ایران، فرمانداری شهرستان ری، سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان آب شهرری، کتابخانه های دانشکده محیط زیست و دانشگاه تهران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری، دانشگاه تربیت مدرس، شهید بهشتی و اداره هواشناسی تهران، شهرداریهای شهرستان ری و ...
رساله حاضر به عنوان گامی در راستای شناسایی و معرفی هر چه بیشتر مشکلات زیست محیطی در شهرستان ری بوده و مقدمه ای برای تحقیق هر چه بیشتر در این زمینه محسوب می شود.
مقدمه
در حالیکه شهرها روزبروز توسعه می یابند. مشکلات نیز بیشتر رخ می نمایند و بصورت مسائلی بسیار جدی در زندگی روزمره ما ظاهر می گردند. مشکلات بسیار اقتصادی و اجتماعی و مشکلات بسیار محیط زیستی که ناشی از تمرکز جمعیت در این شهرهای بزرگ است. چون آلودگی های هوا، صوت، آب و فاضلاب هایی که مواد سمی و آزاردهنده در خود دارند که رودخانه ها و آبهای سطحی و نیز آبهای زیرزمینی را آلوده می نماید و حیات گونه های گیاهی و جانوری را نیز با خطر جدی مواجه می سازدف هوای آلوده ای که جان میلیونها انسان را در معرض خطر قرار می دهد، و بر رشد و باروری گیاهان و جانوران نیز بسیار موثر است. مواد زائد و فضولاتی که در صورت نادیده انگاشتن برنامه های مدیریتی مناسب براحتی در طبیعت حل نشده و تجزیه نمی گردند و آلوده کننده و سمی اند و حرص و خواست بی پایان انسانهای شهرنشین در توسعه بی رویه شهرها و اشغال زمینهایی که یا مستعد شهرسازی و توسعه نیستند، یا قابلیت آنها در چرخه اکوسیستم و تبدیل آنها به مجموعه شهری زیانهای اقتصادی و زیستی درازمدتی به نسل های آتی وارد می سازد تنها گوشه ای از مشکلات امروز شهرهاست.
صنایع مزاحم در اطراف شهرهای بزرگ چون تهران به مشکلات مسکن، حمل و نقل، تراکم بیش از حد ساختمانها و کمبود فضای سبز انواع آلودگی های زیست محیطی و افزایش فزاینده جمعیت در شهرها به دلیل کسب درآمد بیشتر بخصوص در کشورهای در حال توسعه لزوم برنامه ریزی و توجه به مسائل محیط زیست و مطالعه و سنجش بحرانهای زیست محیطی در توسعه شهری را حتمی و ضروری نموده و امروزه در اکثر کشورها نیز این توجه به نظر می رسد و خوشبختانه هر روز که می گذرد صحبت از محیط زیست در برنامه ریزهای کلان و طرحهای توسعه از جایگاه مناسب تری برخوردار می گردند که جای خوشبختی است. در شهرهایی که امروزه تسهیلات فراوان را برای انسانها به همراه دارد چنانچه گفته شد مشکلات فراوانی نیز به دلیل دخل و تصرف بی حد و حصر ما ایجاد شده که با کمی دقت به آمار و ارقام امراضی که ناشی از آلودگی شهرهاست انسان را به تفکر وامی دارد و لزوم توجه عمیق تر به محیط زیست را در برنامه ریزیهای شهری و منطقه ای ایجاب می نماید.(دهقانیان و کوچکی 1374 ص 18) برنامه های توسعه در حال حاضر یکی از اولویتهای عمده در هر کشور به ویژه در جوامع در حال توسعه است. این امر هر چند نقش اساسی در رشد و زیربنای سیاسی- اقتصادی کشورها به عهده دارد. در عین حال اثرات بارزی در محیط زیست پیرامون خود باقی می گذارد. ادامه کلیه فعالیتهای صنعتی مستلزم بهره گیری از منابع طبیعی نظیر آب و خاک است که نتیجه آن تاثیر مستقیم و غیرمسقتیم بر تمام عوامل زیست محیطی خواهد گذاشت. تبدیل منابع طبیعی به محصولات تکمیل شده و یا واسطه ای، تولید پس مانده هایش را به همراه دارد که اغلب به صورت مواد زائد زیان آور محیط زیست را می آلایند.
رشد و گسترش نواحی شهرری در چند دهه اخیر یکی از پیامدهای توسعه صنایع اعم از کوچک و بزرگ در کشور ما بشمار می آید. همچنین عدم وجود برنامه از پیش طراحی شده در خصوص نحوه رشد و گسترش صنایع و مشاغل و دگرگونی و نابسامانی را در قالب شهرها به ویژه تهران پدید آورده است. که این امر خود باعث آثار و عوارض کالبدی، ترافیکی و زیست محیطی قابل توجهی در تهران و نواحی اطراف آن شده است.
استقرار بی رویه کارگاههایی که در چند دهه اخیر بدون توجه به برنامه ای جامع، در حاشیه تهران بصورت پراکنده و غالباً با نماهایی بدمنظر ساخته شده اند. به لحاظ گسترش غیرقابل اجتناب تهران در محاصره بافتهای مسکونی قرار گرفته و به تدریج مزاحمتهای آنان برای محیط اطراف به انحاء مختلف نظیر آلودگی هوا، صدا، فاضلابهای صنعتی و شیمیایی و مشکلات ترافیکی و غیره ظاهر شده است.
با رشد و توسعه تهران از ابندای قرن حاضر و نیاز این شهر بزرگ به انواع کارگاهها، صنایع و انبارهای مختلف حومه تهران و از جمله جنوب آن به واسطه وجود اراضی وسیع و ارزان زیر پوشش انواع کاربریهای صنعتی و کارگاهی رفت. اما در اثر رشد و گسترش سریع تهران طولی نگذشت که بسیاری از واحدهای صنعتی فوق در داخل محدوده شهری قرار گرفته و با بافتهای مسکونی نیز مربوط گردیدند و امروزه شاهد همجواری و ادغام نامناسب انواع کاربریهای مزاحم با نواحی مسکونی می باشیم.
در حال حاضر سطح بسیاری وسیعی از اراضی شهرری توسط کاربریهای مزاحم اشغال گردیده که انواع آلودگیهای زیست محیطی از قبیل آلودگی آبهای سطحی، آلودگی هوا، صدا را در این شهر تاریخی به وجود آورده اند از طرف دیگر وجود کاربریهای فوق باعث تحمیل ترافیک سنگین به شبکه معابر شهرری گشته و مشکلات عدیده ای از جمله ایجاد آلودگی هوا و صدا و پایین آوردن ایمنی در تردد سواره و پیاده را به وجود آورده است، که با خارج شدن کاربریهای مزاحم، بسیاری از مسائل و مشکلات شهرری حل خواهد شد.
طرح رساله حاضر روش کاربردی بررسی مسائل زیست محیطی حاکم بر شهرستان ری می باشد که شامل 6 فصل به شرح زیر می باشد:
فصل اول: تحت عنوان کلیات طرح تحقیق؛ شامل مقدمه، طرح موضوع، اهداف تحقیق ادبیات تحقیق، فرضیه، متدلوژی و مشکلات و موانع موجود در این زمینه می باشد.
فصل دوم: به بیان مفاهیم و تعاریف و مبانی نظری تحقیق پرداخته است.
فصل سوم: به بیان ویژگیهای طبیعی و جغرافیایی منطقه پرداخته است.
فصل چهارم: به بیان خصوصیات انسانی و ویژگیهای اجتماعی و اقتصادی می پردازد.
فصل پنجم: به بیان مشکلات و معضلات شهرستان ری پرداخته است.
فصل ششم: نتیجه گیری و پیشنهادات مورد نظر در خصوص معضلات می باشد و ارزیابی و همچنین به رد یا قبول فرضیه های مورد نظر پرداخته و ضمن نتیجه گیری از آن راهکارهای مناسب در جهت بهره برداری بهینه از فضاهای موجود می پردازد.
1-1- بیان مسئله:
محیط زیست مجموعه ای است عظیم و متراکم از اجزاء و عوامل فعال گوناگون که ابر اثر یک روند و تکامل تدریجی موجودات زنده و اجزای سازنده به وجود آمده است بنابراین اجزای گوناگون محیط زیست که طبیعت و کلیه موجودات زنده را در بر می گیرد با یکدیگر همبستگی دایمی و دقیقی دارند.
حال چنان چه بهره برداری از هر یک از اجزای این پدیده حیاتی و پیچیده بودن آگاهی و برنامه ریزی کافی و بدون توجه به تاثیرات جنبی درازمدت آن صورت پذیرد مشکلات و مخاطرات در محیط زیست و چرخه های حساس اکولوژیک به وجود خواهد آمد.
رشد تکنولوژی و صنایع و آثار ویرانگر ضایعات خطرناک ناشی از فعالیت های صنعتی و آلودگی ناشی از آنها سلامت محیط زیست آب، هوا و گونه های گیاهی و جانوری را تحت الشعاع قرار داده است و باعث بروز مشکلات زیست محیطی می شود.
از آنجا که شهرستان ری در جنوب شهر تهران قرار دارد و همچنین وجود شیب طبیعی زمین از شمال به جنوب و جریان پیدا کردن اکثر فاضلابهای تهران به طرف شهر ری، همین طور وجود کارخانه و کارگاههای صنعتی در داخل و حاشیه شهر، افزایش جمعیتف کمبود امکانات رفاهی باعث ایجاد مسائل و مشکلات زیست محیطی در شهرری شده است از جمله آلودگی ناشی از فاضلابها و آلودگی هوا و صوت و عوارض ناشی از آن.
2-1- اهمیت و ضرورت تحقیق
«اوست خدایی که زمین را برای شما رام و هموار کرد پس شما بر پستی و بلندی آن راه روید و از رونق و از رزق و روزی خدا بهره ور شوید»
(سوره ملک. آیه 15)
و طبق اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران که می گوید:
«در جمهوری اسلامی حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسلهای بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشد وظیفه عمومی تلقی می گردد. از این رو فعالیتهای اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن ملازمه پیدا کند ممنوع است.»
محیط زیست بعنوان یکی از حوزه های علم، مانند هر حوزه ی دیگری در علم، تعریفها و مفاهیم خاص خود را دارد. محیط زیست عبارتست از محیطی که فرآیند حیات را فراگرفته و با هم برکنش دارد.
محیط زیست از طبیعت، جوامع انسانی شهری و روستایی و نیز فضاهایی که با فکر و دست بشر ساخته شده اند تشکیل یافته است و در مفهوم کلی «محیط زیست» سه نوع محیط قابل تشخیص است که عبارتست از: محیط طبیعی، محیط اجتماعی، محیط انسان ساخت. البته این تفکیک صرفاً در قلمرو نظری میسر می باشد بخشی از محیط زیست ارتباط تام با برنامه ریزی شهری دارد. با توجه به اینکه روابط انسانی تا حدودی تاثیر پذیر از شرایط بیرونی است و در این راستا افزایش بی رویه جمعیت شهری و عوارض جانبی مختلف آن در حال حاضر یکی از دشواریها و مشکلاتی است که در سطح ملی و منطقه ای اذعان عمومی و مسئولین کشور را به خود مشغول داشته در این میان رشد بی رویه شهر تهران و افزایش جمعیت آن بیش از همه موجب این مشکلات و معضلات و تغییر در نظام شهری ایران شده است.
امروزه با توجه به اهمیت روزافزون محیط زیست و منابع آن در زندگی انسانها و معضلات و مشکلاتی که در این زمینه بویژه در محیط های شهری بواسطه عواملی چون افزایش بار جمعیتی، مصرف گرایی افراطی، عدم رعایت ضوابط و ملاک عملهای زیست محیطی از سوی اشخاص حقیقی و حقوقی، عدم آگاهی کامل شهروندان نسبت به محیط زیست و ضرورت حفاظت از آن، پدیدار گشته است، موضوعات مرتبط با محیط زیست، نحوه برخورد با معضلات آن و چگونگی حفظ و احیاء منابع زیست محیطی را در کانون توجه قرار داده. بنحوی که در موضوعات مرتبط با توسعه پایدار مطالعات و برنامه ریزیهای زیست محیطی از اهمیت درخور توجهی برخوردار گشته است و اصولاً برنامه های مرتبط با توسعه پایدار بدون این بخش فاقد جامعیت لازم خواهد بود.
از سوی دیگر مسلم می نماید که انجام هر گونه عمل در راستای حفاظت از منابع زیست محیطی و مرتفع سازی معضلات و مشکلات محیط زیست، چه از جنبه ساختاری و راهبردی و چه در حوزه موضوعات اجرایی، در درجه نخست مستلزم وجود آگاهی و اشراف کامل نسبت به منابع زیست محیطی، موضوعات مرتبط با محیط زیست، مشکلات و معضلات زیست محیطی و عوامل مرتبط و موجد آنها بوده، که این همه صرفاً از طریق مطالعات مستمر و پایش متواتر در این زمینه ها بدست آمده و لازمه قابل استفاده بودن آنها نیز در گرو بروز نگهداشتن مطالعات صورت گرفته خواهد بود.
شهرستان ری با قدمتی چند هزار ساله با 2295 کیلومتر مربع وسعت و یک میلیون نفر جمعیت در منتهی الیه جنوب شرقی کلان شهر تهران قرار دارد. این شهرستان همراه با مدرنیزه شدن شهر تهران در طول دوران معاصر بتدریج بصورت شهری در حاشیه پایتخت درآمده و به همین دلیل، علیرغم قدمت تاریخی این شهرستان عملاً نسبت به کلانشهر تهران موقعیت حاشیه نسبت به متن را یافته است، از اینرو در عین حال که این شهرستان محل استقرار صنایع، پایانه ها، کارخانجات و کارگاه های کوچک و بزرگ گردیده، با توجه به وضعیت جغرافیایی و قرار گرفتن در وسط راههای مواصلاتی جنوب و شرق کشور، محل تردد خودروهای سنگین و سبک حامل انسان و کالا نیز می باشد.
همراه با این دو وضعیت وجود اراضی کشاورزی فراوان در محدوده شهرستان ری، از دیرباز اهمیت بخش کشاورزی را در این شهرستان مورد توجه قرار می دهد. از دیگر سو و در کنار ویژگیهای یاد شده، انبوهی جمعیت شهرستان در سالهای اخیر، به همراه سرریز شدن بسیاری از مشکلات زیست محیطی کلان شهر تهران به شهرستان ری نظیر آبهای سطحی، مسائل اجتماعی و فرهنگی، استقرار برخی از امکانات و تاسیسات شهری مرتبط با پایتخت همچون: محل دفن زباله در کهریزک، بهشت زهرا، فرودگاه بین المللی امام خمینی (ره) و استقرار تصیفه خانه فاضلاب تهران در این شهرستان موجب گردید که بطور روزمره بر مسائل و معضلات زیست محیطی آن افزوده گردد بنحوی که امروزه شهرستان ری به تنهایی بیش از مجموع معضلات زیست محیطی چندین شهرستان را با خود یدک می کشد.
با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی شهرستان ری و مشکلاتی که به دلیل تعامل با کلان شهر تهران به این حوزه منتقل می گردد، تهدیدهای حادث بر شهرستان مورد نظر را بایستی در گروه های تهدیدهای قابل مشاهده بر محیط زیست انسانی، بهداشت شهروندان، افزایش بارگذاری جمعیتی ناشی از زاد و ولد، مهاجرت و احداث شهرکهای جدید شمارش نمود. وجود معضلات بر جای مانده از شهرکهای احداثی در سنوات گذشته در داخل مجموعه شهر و حواشی آن و عدم رفع آنها، تبعات ناشی از بهره برداری مستقیم تصفیه فاضلاب شهر تهران در شهرستان ری و گستردگی جغرافیایی شهرستان ری که شامل کل شهر، کهریزک و حسن آباد می گردد از دیگر مسائلی است که در رابطه با معضلات زیست محیطی این شهرستان بایستی به آنها اشاره شود.
وفور موضوعات اشاره شده و گستردگی آنها باعث گردیده که علیرغم، هممه اقداماتی که در جهت ساماندهی معضلات این شهرستان در حوزه های مختلف در سنوات اخیر صورت پذیرفته، کماکان تا دستیابی به تصویری مطلوب و قابل قبول، حداقل در زمینه زیست محیطی فاصله بلندی وجود داشته باشد.
و بر طرف سازی این فاصله را بطور قطع بایستی در برنامه ریزیها و تلاشهای اجرائی دست اندرکاران این موضوع از یک سو و نیز حمایتها و هدایت های ارشاد گرایانه مقامات ذیربط مافوق از سوی دیگر جستجو نمود.
ضمن آنکه به واسطه ارتباط مستقیم معضلات زیست محیطی با حیات فردی و اجتماعی گروههای شهروندان، ارتقاء سطح فرهنگی شهروندان از طریق آموزشهای عمومی و همچنین مشارکت آنها در قالب تشکلهای صنفی، صنعتی، اجتماعی و تشکیل NGOها می تواند ضمن کاستن از مشکلات و معضلات موجودف در بلند مدت موجب ساماندهی موضوعات مرتبط با محیط زیست و برطرف سازی معضلات حاد زیست محیطی گردد.
3-1- پیشینه تحقیق
مروری بر تحقیقات انجام شده
توسعه فیزیکی و گسترش بی رویه شهرها موضوعی است که در سالهای اخیر نظر دانش پژوهان علاقمند به مسائل شهری را به خود جلب کرده است. چرا که در گذشته روند رشد شهرها به گونه ای بوده است که این رشد، مسائل و مشکلات خاص امروز را برای شهرنشینان به ارمغان نمی آورد. در حالی که بعد از تحولات جدید شهرنشینی، رشد بی رویه شهرها مشکلاتی را به وجود آورده است از جمله اراضی حاصل خیز اطراف شهرها با شکل گیری بدون ضابطه و بی برنامه شهرها، افزایش قیمت زمین و آلودگی زیست محیطی و تخریب اکوسیستم های طبیعی و ... به هر حال کمتر شهری است که با این مسئله درگیر نباشد اما در مورد چاره اندیشی لازم برای مسائل فوق به طور خاص و ویژه مطالعات اندکی صورت گرفته است از جمله این مطالعات عبارتند از:
1-3-1- تحقیقات انجام شده در خارج از کشور
برای اولی بار ارزیابی اثرات زیست محیطی در سال 1969 میلادی طی یک نهضت زیست محیطی به صورت مصوبه قانونی در کشور آمریکا مطرح شد و جنبه عمل به خود گرفت و پس از آن بنا به اهمیت موضوع در سایر کشورها گسترش بین المللی پیدا کرد، به نحوی که امروزه کمتر کشوری یافت می شود که نسبت به ارزیابی اثرات زیست محیطی غریبه باشد.
در سال 1972 کشور ژاپن، هنگ کنگ و سنگاپور، در سال 1973 کشور کانادا، در سال 1974 استرالیا، در سال 1975 آلمان، در سال 1985 اتحادیه اروپا، در سال 1993 کشورهای سریلانکا، پاکستان، هندوستان، بنگلادش، فنلاند و اتریش، در سال 1994 ایران نسبت به ارزیابی اثرات زیست محیطی در چهارچوب مصوبه قانونی انجام نمود.
اثرات زیست محیطی طبق تعریف شامل آن دسته از عواملی هستند که در قالب آلودگی با تخریب بر انسان (بهداشت عمومی)، حیوان، گیاه، آب، خاک و ارتباط فی مابین آنها و همچنین بر ساختمانها، آثار فرهنگی، باستانی، تاریخی، کیفیت دید، کیفیت صدا و ارتعاش، منابع اقتصادی و اجتماعی تاثیر می گذارد.
اثرات زیس محیطی در انواع و اشکال مختلف مثبت، منفی، مستقیم، غیرمستقیم، کوتاه مدت، بلند مدت، اولیه، ثانویه، نقطه ای، تجمعی، میرا و زایش نمود پیدا می کنند.(اطلس ملی ایران، ج 16 صص 71 و 70)
بارکر[1] و لونی[2] (1990) طی بررسی انجام داده در بریتانیا مشاهده کردند که درآمد حاصل از وضع مالیات در آلودگی سوخت می تواند موجب کاهش مورد ملاحظه ای در نرخ فعلی مالیات بر ارزش افزوده گردد و این نوع توزیع مجدد مالیات را می توان در مورد کارخانجات و موسساتی که از عواقب مالیات های آلودگی دچار زیان شده اند بکار بست به عنوان مثال دولت می تواند با استفاده از این درآمدها به کارخانه ها جهت نصب و استفاده از تکنولوژیهای کمتر آلاینده کمک مالی نماید یا به طریق دیگر موجبات پایین آوردن نرخ مالیات بر درآمد را فراهم آورد و این حرکت باعث بهبود کلی وضعیت کارخانه ها در بریتانیا شد. بدین طریق توزیع مجدد درآمدهای مالیاتی- مالیات بر آلودگی از لحاظ مالیاتی خنثی شده، یعنی هیچ گونه تاثیر خالصی بر درآمدهای حاصل از مالیات نمی گذارد بلکه موجب تخریب مصرف کنندگان به سمت مصرف کالاهایی که از آلایندگی کمتری برخوردارند، می شوند.
- اوونز، انرژی و ماندگای زیست محیطی (1991)
اوونز در این تحقیق عنوان می نماید که اگر الگوهای ایجاد توسعه شهری از لحاظ زیست محیطی، ماندگار باشد پیشبرد مصرف بهینه انرژی را داشته باشد و طرح ریزی کاربرد زمین در درازمدت در دستیابی به این هدف نقش مهمی دارد و همچنین اگر قرار است که توسعه شهری ماندگار حاصل شود باید سیاستها در سطوح مختلف هماهنگ شوند و تمام ابزارهای سیاستگذاری در جهت واحد به کار گرفته شوند. (اوونز 1991، 14ص)
- مارک هنیلز و استیفن پاتر، نحوه ی دفن زباله و آلودگیهای آن (1992)
مارک هنیلز و استیفن پاتر در این تحقیق نگرانی عمومی نسبت به محیط زیست و آلودگی آن که ناشی از دفن زباله می باشد مورد توجه قرار می دهند و عنوان می کنند که زباله های قابل بازیافت که ممکن است اثرات ناگوار زیست محیطی داشته باشند باید بازیافت شوند و برای جمع آوری زباله پیشنهاداتی مانند قراردادن زباله ها به صورت تفکیک شده در داخل کیسه های سربسته با علامت مخصوص و استفاده از سطل های زیاد زباله را به صورت علمی و در جایگاهی دور از شهر بدون آسیبی به خاک و زمینهای کشاورزی پیشنهاد می کنند.(هنیلز 1992، ص 13)
2-3-1- تحقیقات انجام شده در داخل کشور
پیرامون این موضوعی در ایران مطالعاتی انجام شده است برای مثال:
1-کتاب طرح تکریم ارباب رجوع، فرمانداری شهرستان ری
2-پایان نامه های دانشگاهی متعددی که در زیر به آنها اشاره می گردد
باقری، اسفندیار، توانمندیهای کشاورزی و دامپروری شهرستان ری (باقری 1382)
باقری در تحقیق خود به معرفی اقلیم استان تهران و شهرستان ری و همچنین به مسائل و مشکلات اراضی کشاورزی و دام و طیور و آبزیان در شهرستان ری پرداخته و به توانمندیهای کشاورزی و زراعی شهرستان پرداخته، همچنین در خصوص منابع تامین کننده آب و قنوات و همچنین فاضلابهای شهری و همچنین راههای مبارزه با آن را پیشنهاد می نماید.
مهیاری، مرضیه، بررسی کارکردهای شهری و تعیین حوزه نفوذ (مهیاری 1384)
مهیاری در رساله خود به بررسی نقشها و کارکردهای شهری و روابط آن با نقاط شهری دیگر می پردازد و همچنین تعیین نقش شهرها و روابط شهرها و روستاها از موضوعاتی است که مورد توجه محققین علوم جغرافیایی قرار داده و در این میان جغرافیدانان به دلیل ماهیت فضایی و مکانی علم جغرافیا از اهمیت زیادی برخوردارند. در این تحقیق خانم مهیاری به معرفی حوزه های شهری و کارکرد هر کدام پرداخته و راهکارها و پیشنهاداتی در خصوص رفع مشکلات زیست محیطی در خصوص صنایع مزاحم و آلوده کننده و ... ارائه نموده اند.
سیری، مجید، بررسی مسائل و مشکلات زیست محیطی ناشی از رشد و توسعه سریع جغرافیایی اسلامشهر(سیری، 1381)
مجید سیری در پایان نامه خود به بررسی ویژگیهای جغرافیایی اسلامشهر که شامل مطالعات طبیعی و اجتماعی و اقتصادی و کالبدی است پرداخته و به بررسی مسائل و مشکلات زیست محیطی اسلامشهر اشاره نموده و این مشکلات را در دو حوزه عوامل زیست محیطی بیرونی و درونی مورد ارزیابی قرار داده و به اعم مشکلات از قبیل فعالیتهای صنعتی و خدماتی حاشیه ای و معضلات نشات گرفته از عوامل بیرونی و کلان شهر تهران می پردازد. همچنین به بررسی مشکلات زیست محیطی ناشی از حاشیه نشینی و طرح خانه سازی بی برنامه و روند صنعتی شدن منطقه و رشد سریع جمعیت، توسعه شهرنشینی، تعرض به اراضی پیرامونی و تخریب منابع طبیعی، تغییر الگوی زندگی اقتصادی و اجتماعی و تبدیل جامعه مصرفی و نهایتاً معضلات و آلودگی های زیست محیطی را مورد ارزیابی قرار داده و جهت جلوگیری از مناطق حاشیه نشینی و انتقال کارخانه ها و کارگاه های صنعتی به خارج از شهر را پیشنهاد می کند.
شوهانی، محمد، اثرات توسعه فیزیکی شهر ایلام بر منابع زیست محیطی آن:
شوهانی در پایان نامه خود که بررسی ویژگی های زیست محیطی ناشی از توسعه شهر ایلام می پردازد آلودگی های مختلف ناشی از این توسعه را آلودگی های هوا، آلودگی خاک، آلودگی آب، آلودگی های بصری، ترافیک مشکل فضای سبز می داند و جهت رفع آن آلودگی جمع آوری صحیح زباله و ایجاد سیستم فاضلاب شهری، کنترل اتومبیل های نیاز به تعمیر، جلوگیری از مناطق حاشیه نشینی و انتقال کارخانه ها و کارگاه های صنعتی به خارج از شهر را پیشنهاد می کند.
امامی، فضل ا... توسعه فیزیگی شهر خرم آباد و مشکلات زیست محیطی آن (امامی، 1376)
فضل ا... امامی در پایان نامه خود که به بررسی توسعه فیزیکی و مشکلات زیست محیطی شهر خرم آباد می پردازد توسعه ناموزون یک شهر را باعث از بین رفتن زمینهای کشاورزی حاشیه شهر، ایجاد مناطق حاشیه نشین، ایجاد انواع آلودگی هوا، آب، خاک و ... می داند و جهت رفع این مشکلات کنترل رشد فیزیکی شهر را با بها دادن به روستائیان و در اختیار قرار دادن امکانات مختلف به آنان، جمع آوری فاضلاب های شهر، رفع و جمع آوری زباله های شهری و ایجاد فضای سبز را پیشنهاد می نماید.
رهنماً محمدرحیم، نقش دام داری ها در مشکلات زیست محیطی شهر تربت حیدریه
رهنما در تحقیق خود به مشکلات زیست محیطی شهر تربت حیدریه که ناشی از وجود دامداری ها اطراف آن است می پردازد و در جهت این امر یک شعاع (98 کیلومتری) را در اطراف شهر مشخص می نماید و ضمن مشخص کردن روستاهای آن و تعداد آن و تعداد دامداری ها و گاوداری ها و اثرات هر کدام بر محیط زیست شهر تربت حیدریه به انتقال آن در خارج از محدوده شهر اشاره می کند و واحدهای دامداری که در حال صنعتی شدن می باشد باید از توسعه آنها جلوگیری کرد و همچنین واحدهای دیگر را نیز به بیرون محدوده باید انتقال داده شود و فضولات و کود حیوانی آنها نیز به بیرون از محدوده انتقال داده شود. (محمدرحیم رهنما- 1379)
معصومی زاده، رضوان- آلودگیهای زیست محیطی شهر اصفهان
معصومی زاغده در تحقیق به مسائل و مشکلات زیست محیطی شهر اصفهان می پردازد و در این تحقیق به آلودگیهای زیست محیطی مانند آلوده شدن آب زاینده رود، تمرکز واحدهای صنعتی در شهر و اطراف آن و فاضلابهای ناشی از آن و آلودگی خاک، آلودگی آب می پردازد و تجهیزات مخصوص کنترل دفع آلودگی و گسترش فضای سبز و انتقال مزاحم و فاضلابهای شهری و صنعتی و همچنین مکان مناسب برای دفع زباله ها پیشنهاد می کند.
رهنمایی، محمدتقی، توسعه محیط زیست (رهنمایی، 1371)
دکتر رهنمایی در این تحقیق ابتدا به بررسی انقلاب صنعتی و نقش صنعت در آلودگیها محیط زیست و توسعه واحدهای صنعتی بدون توجه به ضایعات زیست محیطی آن می پردازد و پیدایش ما در شهرها و کلان شهرها را سبب تولید زباله و فاضلاب و ایجاد گازهای سمی مسائل و مشکلات محیطی و فضایی می داد.
وی در این تحقیق به آلودگی هوا، از بین رفع مراتع و جنگلها و گونه های جانوری و همچنین ایجاد مناطق حاشیه نشین و زاغه نشین می پردازد و رشد جمعیت و فعالیتهای اقتصادی و صنعتی در کنار آبها و همجواری صنایع با شهرها را در آلودگیهای زیست محیطی موثر می داند و تهیه یک طرح جامعه محیط زیست برای کشور بعنوان یک حرکت منطقی برای انتظام فضایی کشور و جلوگیری از بحرانهای فضایی در آینده را الزامی می داند.
- ری باستان، حسین کریمان
در این کتاب تاریخ پرفراز و نشیب ری بیان شده و صنعت قدیم ری و تاثیر آن در زندگی مردم توصیف شده است.
- مطالعات محیط زیست (جلد چهارم) مهندس مشاور مهرآزان- شهرداری منطقه 20 به مطالعات زیست محیطی در ارتباط با صنایع در سطح شهر ری پرداخته و انواع آلودگیهای ایجاد شده توسط واحدهای صنعتی را مشخص نموده است.
- مطالعات اقتصادی، اجتماعی، کاربری زمین و ضوابط و مقررات الگوی توسعه- شهرداری منطقه 20.
به مطالعاتی در زمینه عوامل اقتصادی، اجتماعی و تاثیرات آن، در سطح منطقه پرداخته و نیز مطالعاتی در زمینه کاربری اراضی و پراکندگی کاربریها و همچنین کاربری اراضی و تفکیک نواحی ده گانه منطقه 20 صورت گرفته است.
دستیابی و شناخت و طبقه بندی انواع آلودگیهای حاصل از فعالیتهای انسانی، صنایع، تاسیسات ..
| دسته بندی | محیط زیست |
| فرمت فایل | doc |
| حجم فایل | 42 کیلو بایت |
| تعداد صفحات فایل | 75 |
فصل اول
طرح تحقیق
چکیده
هدف اصلی این تحقیق دستیابی و شناخت و طبقه بندی انواع آلودگیهای حاصل از فعالیتهای انسانی، صنایع، تاسیسات و خدمات شهری می باشد. نتایج حاصل از بررسیها و مطالعات انجام شده نشان دهنده وضعیت شرایط زیست محیطی در سطح شهرستان ری می باشد.
اگر چه در یک دهه اخیر اقدامات گسترده و چشمگیری به وضعیت ایده آل و مطلوب غیرممکن نمی باشد، ولی راه بسیار طولانی و دشواری در پیش است و فقط در سایه تحقیقات و مطالعات جامع و بهره گرفتن از توان مدیران لایق و انجام سرمایه گذاریهای کلان در ابعاد ملی است که می توان بر این گونه مشکلات غلبه کرد و از همه مهمتر استفاده بهینه از تجربیات کشورهای دیگر در زمینه های زیست محیطی یکی از راههای بسیار خوب و موثر می باشد. بطور مثال در زمینه کاهش آلودگیها، بالا بردن سطح آگاهی اقشار مختلف جامعه و رسیدگی و بسامان نمودن فعالیتهای اقتصادی، صنایع و مهار انواع آلوده کننده ها از اقدامات مفید و موثر می باشد.
در حال حاضر سطح وسیعی از اراضی شهرستان ری توسط واحدهای صنعتی، بنگاههای حمل و نقل و انبارها اشغال گردیده که باعث تحمیل ترافیک سنگین به شبکه معابر شهری گشته و باعث بروز مشکلات و آلودگیها از قبیل آلودگی هوا و آلودگی صوتی و پایین آوردن ایمنی در تردد سواره و پیاده در این شهرستان را باعث شده است.
از جهتی دیگر وجود گسلهای متعدد در این منطقه، بالا بودن سطح زیرزمینی، جهت وزش باد از غرب به شرق و از جنوب به شمال و مهاجرت نیروی انسانی به این منطقه و افزایش جمعیت و انتقال صنایع آلاینده از کلان شهر تهران به سوی این منطقه از جمله مسائلی هستند که لازم است مورد ارزیابی قرار گرفته و تاثیرات نامطلوب زیست محیطی آنها را مورد توجه قرار داد.
لذا با ذکر این مطالب نگارنده سعی بر آن دارد که ضمن توجه به منابع آلاینه و انواع آلودگی های زیست محیطی در سطح شهرستان ری در جهت رفع این آلودگی ها و خطرات ناشی از آنها راهکارها و پیشنهاداتی را ارائه نماید.
پیشگفتار
بشر علیرغم دستیابی به کرات دیگر و پیشرفت و تکنولوژی، متاسفانه هنوز نتوانسته است محیطی را که خود در آن زندگی می کند را به خوبی مدیریت نماید و این مسئله منجر به بحران محیط زیست می شود که خود ناشی از مشکلاتی است که در ارتباط با هم هستند از جمله افزایش سریع جمعیت، مصرف بیش از حد منابع و تخریب آنها و آلودگی محیط زیست همانند افزایش فزاینده آلودگی هوا، آبهای سطحی و زیرزمینی، سر و صدا، فاضلاب، ترافیک، مسکن و حاشیه نشینی، کمبود آب، نازیبایی و کمبود فضای سبز و تفرجگاه ها و نمونه ای از این مشکلات که خود آنها سبب بروز اثرات زیست محیطی دیگر می گردد و مدتها است که از مرز استاندارد گذشته و به مرحله بحرانی رسیده است. با این روند و با توجه به پایداری آلودگیها در محیط و غیر قابل تجزیه بودن بعضی از پس مانده ها، تنها سیاره مسکون کهکشان رو به نابودی و نیستی قدم گذاشته است. در این راستا به شناخت و بررسی مراکز و منابع آلوده کننده محیط زیست و نوع آلودگی ایجاد شده توسط آنها باید در جهت کاهش یا رفع آلودگیها کوشید.
با آغاز زندگی بشر مسئله آلودگی محیط زیست نیز مطرح شد و با شناخت آتش و بهره برداری از آب و خاک به تدریج محیط را آلوده کرد البته با توجه به جمعیت کم و زندگی ساده آن دوران، طبیعت توان از بین بردن آلودگی را داشت.
آلودگی محیط زیست با شروع انقلاب صنعتی سیر صعودی خود را پیمود و در اواسط قرن حاضر با افزایش فعالیتهای صنعتی متعاقباً رفع آلاینده های خطرناک به محیط، به صورت یک معضل جدی درآمد و این آلاینده ها در کوتاه مدت و یا دراز مدت اثر سوء بر سلامتی انسان داشته است و ما می دانیم بعد از ایمان به خداوند مهمترین نعمت سلامتی است در مکاتب الهی و در دین اسلام ارزش جان آدمی در حدی است که اگر کسی به عمد قصد جان فرد دیگری را کند و او را به قتل برساند قتل او واجب گردیده است.
شهرستان ری از مسائل و مشکلات زیست محیطی مختلفی از جلمه آلودگی هوا وجود کانالهای فاضلاب بدون روکش در اطراف شهر یا در سطح شهر و استفاده از آب آلوده این فاضلابها جهت آبیاری مزارع کشاورزی، وجود مناظر زشت در سطح شهر، کم عرض بودن خیابانها و ایجاد ترافیک شدید، کمبود فضای سبز و مکانهای تفریحی و فرهنگی و آموزشی و کمبود امکانات خدمات درمانی بهداشتی و غیره در رنج می باشد.
در واقع شهرری همچون پیکری پیر و فرتوت و مریض در قسمت جنوبی شهر تهران مورد بی مهری واقع شده است شاید تنها عاملی که باعث شده که گوشه چشمی توجه به آن داشته باشند وجود اماکن مذهبی مانند حرم مطهر حضرت عبدالعظیم (س) می باشد.
ولی این شهر کهنسال که سالیان دراز است که مورد هجوم و حمله اقوام مختلف قرار گرفته و رازها، گنج ها و سخنهای بسیار در خود پنهان دارد به توجه بیشتر نیاز دارد تا بتواند مجدداً موقعیت و قداست قبل خود را بازیابد.
تمرکز فعالیتهای تجاری- بازرگانی، صنعتی و اداری در نیم قرن اخیر نه تنها موجب افزایش قابل ملاحظه محدوده شهر تهران گردیده بلکه آثار و عوارض کالبدی، ترافیکی و زیست محیطی قابل توجهی در مناطق همجوار آن نیز داشته است.
در اینجا لازم است از کسانی که مرا در این امر یاری نمودند تقدیر و تشکر نمایم. همچنین از تمام سازمانها و ادارات و ارگانهایی که با اینجانب همکاری لازم را نمودند، تقدیر و تشکر می نمایم از جمله شهرداری منطقه 20، سازمان آمار ایران، فرمانداری شهرستان ری، سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان آب شهرری، کتابخانه های دانشکده محیط زیست و دانشگاه تهران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری، دانشگاه تربیت مدرس، شهید بهشتی و اداره هواشناسی تهران، شهرداریهای شهرستان ری و ...
رساله حاضر به عنوان گامی در راستای شناسایی و معرفی هر چه بیشتر مشکلات زیست محیطی در شهرستان ری بوده و مقدمه ای برای تحقیق هر چه بیشتر در این زمینه محسوب می شود.
مقدمه
در حالیکه شهرها روزبروز توسعه می یابند. مشکلات نیز بیشتر رخ می نمایند و بصورت مسائلی بسیار جدی در زندگی روزمره ما ظاهر می گردند. مشکلات بسیار اقتصادی و اجتماعی و مشکلات بسیار محیط زیستی که ناشی از تمرکز جمعیت در این شهرهای بزرگ است. چون آلودگی های هوا، صوت، آب و فاضلاب هایی که مواد سمی و آزاردهنده در خود دارند که رودخانه ها و آبهای سطحی و نیز آبهای زیرزمینی را آلوده می نماید و حیات گونه های گیاهی و جانوری را نیز با خطر جدی مواجه می سازدف هوای آلوده ای که جان میلیونها انسان را در معرض خطر قرار می دهد، و بر رشد و باروری گیاهان و جانوران نیز بسیار موثر است. مواد زائد و فضولاتی که در صورت نادیده انگاشتن برنامه های مدیریتی مناسب براحتی در طبیعت حل نشده و تجزیه نمی گردند و آلوده کننده و سمی اند و حرص و خواست بی پایان انسانهای شهرنشین در توسعه بی رویه شهرها و اشغال زمینهایی که یا مستعد شهرسازی و توسعه نیستند، یا قابلیت آنها در چرخه اکوسیستم و تبدیل آنها به مجموعه شهری زیانهای اقتصادی و زیستی درازمدتی به نسل های آتی وارد می سازد تنها گوشه ای از مشکلات امروز شهرهاست.
صنایع مزاحم در اطراف شهرهای بزرگ چون تهران به مشکلات مسکن، حمل و نقل، تراکم بیش از حد ساختمانها و کمبود فضای سبز انواع آلودگی های زیست محیطی و افزایش فزاینده جمعیت در شهرها به دلیل کسب درآمد بیشتر بخصوص در کشورهای در حال توسعه لزوم برنامه ریزی و توجه به مسائل محیط زیست و مطالعه و سنجش بحرانهای زیست محیطی در توسعه شهری را حتمی و ضروری نموده و امروزه در اکثر کشورها نیز این توجه به نظر می رسد و خوشبختانه هر روز که می گذرد صحبت از محیط زیست در برنامه ریزهای کلان و طرحهای توسعه از جایگاه مناسب تری برخوردار می گردند که جای خوشبختی است. در شهرهایی که امروزه تسهیلات فراوان را برای انسانها به همراه دارد چنانچه گفته شد مشکلات فراوانی نیز به دلیل دخل و تصرف بی حد و حصر ما ایجاد شده که با کمی دقت به آمار و ارقام امراضی که ناشی از آلودگی شهرهاست انسان را به تفکر وامی دارد و لزوم توجه عمیق تر به محیط زیست را در برنامه ریزیهای شهری و منطقه ای ایجاب می نماید.(دهقانیان و کوچکی 1374 ص 18) برنامه های توسعه در حال حاضر یکی از اولویتهای عمده در هر کشور به ویژه در جوامع در حال توسعه است. این امر هر چند نقش اساسی در رشد و زیربنای سیاسی- اقتصادی کشورها به عهده دارد. در عین حال اثرات بارزی در محیط زیست پیرامون خود باقی می گذارد. ادامه کلیه فعالیتهای صنعتی مستلزم بهره گیری از منابع طبیعی نظیر آب و خاک است که نتیجه آن تاثیر مستقیم و غیرمسقتیم بر تمام عوامل زیست محیطی خواهد گذاشت. تبدیل منابع طبیعی به محصولات تکمیل شده و یا واسطه ای، تولید پس مانده هایش را به همراه دارد که اغلب به صورت مواد زائد زیان آور محیط زیست را می آلایند.
رشد و گسترش نواحی شهرری در چند دهه اخیر یکی از پیامدهای توسعه صنایع اعم از کوچک و بزرگ در کشور ما بشمار می آید. همچنین عدم وجود برنامه از پیش طراحی شده در خصوص نحوه رشد و گسترش صنایع و مشاغل و دگرگونی و نابسامانی را در قالب شهرها به ویژه تهران پدید آورده است. که این امر خود باعث آثار و عوارض کالبدی، ترافیکی و زیست محیطی قابل توجهی در تهران و نواحی اطراف آن شده است.
استقرار بی رویه کارگاههایی که در چند دهه اخیر بدون توجه به برنامه ای جامع، در حاشیه تهران بصورت پراکنده و غالباً با نماهایی بدمنظر ساخته شده اند. به لحاظ گسترش غیرقابل اجتناب تهران در محاصره بافتهای مسکونی قرار گرفته و به تدریج مزاحمتهای آنان برای محیط اطراف به انحاء مختلف نظیر آلودگی هوا، صدا، فاضلابهای صنعتی و شیمیایی و مشکلات ترافیکی و غیره ظاهر شده است.
با رشد و توسعه تهران از ابندای قرن حاضر و نیاز این شهر بزرگ به انواع کارگاهها، صنایع و انبارهای مختلف حومه تهران و از جمله جنوب آن به واسطه وجود اراضی وسیع و ارزان زیر پوشش انواع کاربریهای صنعتی و کارگاهی رفت. اما در اثر رشد و گسترش سریع تهران طولی نگذشت که بسیاری از واحدهای صنعتی فوق در داخل محدوده شهری قرار گرفته و با بافتهای مسکونی نیز مربوط گردیدند و امروزه شاهد همجواری و ادغام نامناسب انواع کاربریهای مزاحم با نواحی مسکونی می باشیم.
در حال حاضر سطح بسیاری وسیعی از اراضی شهرری توسط کاربریهای مزاحم اشغال گردیده که انواع آلودگیهای زیست محیطی از قبیل آلودگی آبهای سطحی، آلودگی هوا، صدا را در این شهر تاریخی به وجود آورده اند از طرف دیگر وجود کاربریهای فوق باعث تحمیل ترافیک سنگین به شبکه معابر شهرری گشته و مشکلات عدیده ای از جمله ایجاد آلودگی هوا و صدا و پایین آوردن ایمنی در تردد سواره و پیاده را به وجود آورده است، که با خارج شدن کاربریهای مزاحم، بسیاری از مسائل و مشکلات شهرری حل خواهد شد.
طرح رساله حاضر روش کاربردی بررسی مسائل زیست محیطی حاکم بر شهرستان ری می باشد که شامل 6 فصل به شرح زیر می باشد:
فصل اول: تحت عنوان کلیات طرح تحقیق؛ شامل مقدمه، طرح موضوع، اهداف تحقیق ادبیات تحقیق، فرضیه، متدلوژی و مشکلات و موانع موجود در این زمینه می باشد.
فصل دوم: به بیان مفاهیم و تعاریف و مبانی نظری تحقیق پرداخته است.
فصل سوم: به بیان ویژگیهای طبیعی و جغرافیایی منطقه پرداخته است.
فصل چهارم: به بیان خصوصیات انسانی و ویژگیهای اجتماعی و اقتصادی می پردازد.
فصل پنجم: به بیان مشکلات و معضلات شهرستان ری پرداخته است.
فصل ششم: نتیجه گیری و پیشنهادات مورد نظر در خصوص معضلات می باشد و ارزیابی و همچنین به رد یا قبول فرضیه های مورد نظر پرداخته و ضمن نتیجه گیری از آن راهکارهای مناسب در جهت بهره برداری بهینه از فضاهای موجود می پردازد.
1-1- بیان مسئله:
محیط زیست مجموعه ای است عظیم و متراکم از اجزاء و عوامل فعال گوناگون که ابر اثر یک روند و تکامل تدریجی موجودات زنده و اجزای سازنده به وجود آمده است بنابراین اجزای گوناگون محیط زیست که طبیعت و کلیه موجودات زنده را در بر می گیرد با یکدیگر همبستگی دایمی و دقیقی دارند.
حال چنان چه بهره برداری از هر یک از اجزای این پدیده حیاتی و پیچیده بودن آگاهی و برنامه ریزی کافی و بدون توجه به تاثیرات جنبی درازمدت آن صورت پذیرد مشکلات و مخاطرات در محیط زیست و چرخه های حساس اکولوژیک به وجود خواهد آمد.
رشد تکنولوژی و صنایع و آثار ویرانگر ضایعات خطرناک ناشی از فعالیت های صنعتی و آلودگی ناشی از آنها سلامت محیط زیست آب، هوا و گونه های گیاهی و جانوری را تحت الشعاع قرار داده است و باعث بروز مشکلات زیست محیطی می شود.
از آنجا که شهرستان ری در جنوب شهر تهران قرار دارد و همچنین وجود شیب طبیعی زمین از شمال به جنوب و جریان پیدا کردن اکثر فاضلابهای تهران به طرف شهر ری، همین طور وجود کارخانه و کارگاههای صنعتی در داخل و حاشیه شهر، افزایش جمعیتف کمبود امکانات رفاهی باعث ایجاد مسائل و مشکلات زیست محیطی در شهرری شده است از جمله آلودگی ناشی از فاضلابها و آلودگی هوا و صوت و عوارض ناشی از آن.
2-1- اهمیت و ضرورت تحقیق
«اوست خدایی که زمین را برای شما رام و هموار کرد پس شما بر پستی و بلندی آن راه روید و از رونق و از رزق و روزی خدا بهره ور شوید»
(سوره ملک. آیه 15)
و طبق اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران که می گوید:
«در جمهوری اسلامی حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسلهای بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشد وظیفه عمومی تلقی می گردد. از این رو فعالیتهای اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن ملازمه پیدا کند ممنوع است.»
محیط زیست بعنوان یکی از حوزه های علم، مانند هر حوزه ی دیگری در علم، تعریفها و مفاهیم خاص خود را دارد. محیط زیست عبارتست از محیطی که فرآیند حیات را فراگرفته و با هم برکنش دارد.
محیط زیست از طبیعت، جوامع انسانی شهری و روستایی و نیز فضاهایی که با فکر و دست بشر ساخته شده اند تشکیل یافته است و در مفهوم کلی «محیط زیست» سه نوع محیط قابل تشخیص است که عبارتست از: محیط طبیعی، محیط اجتماعی، محیط انسان ساخت. البته این تفکیک صرفاً در قلمرو نظری میسر می باشد بخشی از محیط زیست ارتباط تام با برنامه ریزی شهری دارد. با توجه به اینکه روابط انسانی تا حدودی تاثیر پذیر از شرایط بیرونی است و در این راستا افزایش بی رویه جمعیت شهری و عوارض جانبی مختلف آن در حال حاضر یکی از دشواریها و مشکلاتی است که در سطح ملی و منطقه ای اذعان عمومی و مسئولین کشور را به خود مشغول داشته در این میان رشد بی رویه شهر تهران و افزایش جمعیت آن بیش از همه موجب این مشکلات و معضلات و تغییر در نظام شهری ایران شده است.
امروزه با توجه به اهمیت روزافزون محیط زیست و منابع آن در زندگی انسانها و معضلات و مشکلاتی که در این زمینه بویژه در محیط های شهری بواسطه عواملی چون افزایش بار جمعیتی، مصرف گرایی افراطی، عدم رعایت ضوابط و ملاک عملهای زیست محیطی از سوی اشخاص حقیقی و حقوقی، عدم آگاهی کامل شهروندان نسبت به محیط زیست و ضرورت حفاظت از آن، پدیدار گشته است، موضوعات مرتبط با محیط زیست، نحوه برخورد با معضلات آن و چگونگی حفظ و احیاء منابع زیست محیطی را در کانون توجه قرار داده. بنحوی که در موضوعات مرتبط با توسعه پایدار مطالعات و برنامه ریزیهای زیست محیطی از اهمیت درخور توجهی برخوردار گشته است و اصولاً برنامه های مرتبط با توسعه پایدار بدون این بخش فاقد جامعیت لازم خواهد بود.
از سوی دیگر مسلم می نماید که انجام هر گونه عمل در راستای حفاظت از منابع زیست محیطی و مرتفع سازی معضلات و مشکلات محیط زیست، چه از جنبه ساختاری و راهبردی و چه در حوزه موضوعات اجرایی، در درجه نخست مستلزم وجود آگاهی و اشراف کامل نسبت به منابع زیست محیطی، موضوعات مرتبط با محیط زیست، مشکلات و معضلات زیست محیطی و عوامل مرتبط و موجد آنها بوده، که این همه صرفاً از طریق مطالعات مستمر و پایش متواتر در این زمینه ها بدست آمده و لازمه قابل استفاده بودن آنها نیز در گرو بروز نگهداشتن مطالعات صورت گرفته خواهد بود.
شهرستان ری با قدمتی چند هزار ساله با 2295 کیلومتر مربع وسعت و یک میلیون نفر جمعیت در منتهی الیه جنوب شرقی کلان شهر تهران قرار دارد. این شهرستان همراه با مدرنیزه شدن شهر تهران در طول دوران معاصر بتدریج بصورت شهری در حاشیه پایتخت درآمده و به همین دلیل، علیرغم قدمت تاریخی این شهرستان عملاً نسبت به کلانشهر تهران موقعیت حاشیه نسبت به متن را یافته است، از اینرو در عین حال که این شهرستان محل استقرار صنایع، پایانه ها، کارخانجات و کارگاه های کوچک و بزرگ گردیده، با توجه به وضعیت جغرافیایی و قرار گرفتن در وسط راههای مواصلاتی جنوب و شرق کشور، محل تردد خودروهای سنگین و سبک حامل انسان و کالا نیز می باشد.
همراه با این دو وضعیت وجود اراضی کشاورزی فراوان در محدوده شهرستان ری، از دیرباز اهمیت بخش کشاورزی را در این شهرستان مورد توجه قرار می دهد. از دیگر سو و در کنار ویژگیهای یاد شده، انبوهی جمعیت شهرستان در سالهای اخیر، به همراه سرریز شدن بسیاری از مشکلات زیست محیطی کلان شهر تهران به شهرستان ری نظیر آبهای سطحی، مسائل اجتماعی و فرهنگی، استقرار برخی از امکانات و تاسیسات شهری مرتبط با پایتخت همچون: محل دفن زباله در کهریزک، بهشت زهرا، فرودگاه بین المللی امام خمینی (ره) و استقرار تصیفه خانه فاضلاب تهران در این شهرستان موجب گردید که بطور روزمره بر مسائل و معضلات زیست محیطی آن افزوده گردد بنحوی که امروزه شهرستان ری به تنهایی بیش از مجموع معضلات زیست محیطی چندین شهرستان را با خود یدک می کشد.
با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی شهرستان ری و مشکلاتی که به دلیل تعامل با کلان شهر تهران به این حوزه منتقل می گردد، تهدیدهای حادث بر شهرستان مورد نظر را بایستی در گروه های تهدیدهای قابل مشاهده بر محیط زیست انسانی، بهداشت شهروندان، افزایش بارگذاری جمعیتی ناشی از زاد و ولد، مهاجرت و احداث شهرکهای جدید شمارش نمود. وجود معضلات بر جای مانده از شهرکهای احداثی در سنوات گذشته در داخل مجموعه شهر و حواشی آن و عدم رفع آنها، تبعات ناشی از بهره برداری مستقیم تصفیه فاضلاب شهر تهران در شهرستان ری و گستردگی جغرافیایی شهرستان ری که شامل کل شهر، کهریزک و حسن آباد می گردد از دیگر مسائلی است که در رابطه با معضلات زیست محیطی این شهرستان بایستی به آنها اشاره شود.
وفور موضوعات اشاره شده و گستردگی آنها باعث گردیده که علیرغم، هممه اقداماتی که در جهت ساماندهی معضلات این شهرستان در حوزه های مختلف در سنوات اخیر صورت پذیرفته، کماکان تا دستیابی به تصویری مطلوب و قابل قبول، حداقل در زمینه زیست محیطی فاصله بلندی وجود داشته باشد.
و بر طرف سازی این فاصله را بطور قطع بایستی در برنامه ریزیها و تلاشهای اجرائی دست اندرکاران این موضوع از یک سو و نیز حمایتها و هدایت های ارشاد گرایانه مقامات ذیربط مافوق از سوی دیگر جستجو نمود.
ضمن آنکه به واسطه ارتباط مستقیم معضلات زیست محیطی با حیات فردی و اجتماعی گروههای شهروندان، ارتقاء سطح فرهنگی شهروندان از طریق آموزشهای عمومی و همچنین مشارکت آنها در قالب تشکلهای صنفی، صنعتی، اجتماعی و تشکیل NGOها می تواند ضمن کاستن از مشکلات و معضلات موجودف در بلند مدت موجب ساماندهی موضوعات مرتبط با محیط زیست و برطرف سازی معضلات حاد زیست محیطی گردد.
3-1- پیشینه تحقیق
مروری بر تحقیقات انجام شده
توسعه فیزیکی و گسترش بی رویه شهرها موضوعی است که در سالهای اخیر نظر دانش پژوهان علاقمند به مسائل شهری را به خود جلب کرده است. چرا که در گذشته روند رشد شهرها به گونه ای بوده است که این رشد، مسائل و مشکلات خاص امروز را برای شهرنشینان به ارمغان نمی آورد. در حالی که بعد از تحولات جدید شهرنشینی، رشد بی رویه شهرها مشکلاتی را به وجود آورده است از جمله اراضی حاصل خیز اطراف شهرها با شکل گیری بدون ضابطه و بی برنامه شهرها، افزایش قیمت زمین و آلودگی زیست محیطی و تخریب اکوسیستم های طبیعی و ... به هر حال کمتر شهری است که با این مسئله درگیر نباشد اما در مورد چاره اندیشی لازم برای مسائل فوق به طور خاص و ویژه مطالعات اندکی صورت گرفته است از جمله این مطالعات عبارتند از:
1-3-1- تحقیقات انجام شده در خارج از کشور
برای اولی بار ارزیابی اثرات زیست محیطی در سال 1969 میلادی طی یک نهضت زیست محیطی به صورت مصوبه قانونی در کشور آمریکا مطرح شد و جنبه عمل به خود گرفت و پس از آن بنا به اهمیت موضوع در سایر کشورها گسترش بین المللی پیدا کرد، به نحوی که امروزه کمتر کشوری یافت می شود که نسبت به ارزیابی اثرات زیست محیطی غریبه باشد.
در سال 1972 کشور ژاپن، هنگ کنگ و سنگاپور، در سال 1973 کشور کانادا، در سال 1974 استرالیا، در سال 1975 آلمان، در سال 1985 اتحادیه اروپا، در سال 1993 کشورهای سریلانکا، پاکستان، هندوستان، بنگلادش، فنلاند و اتریش، در سال 1994 ایران نسبت به ارزیابی اثرات زیست محیطی در چهارچوب مصوبه قانونی انجام نمود.
اثرات زیست محیطی طبق تعریف شامل آن دسته از عواملی هستند که در قالب آلودگی با تخریب بر انسان (بهداشت عمومی)، حیوان، گیاه، آب، خاک و ارتباط فی مابین آنها و همچنین بر ساختمانها، آثار فرهنگی، باستانی، تاریخی، کیفیت دید، کیفیت صدا و ارتعاش، منابع اقتصادی و اجتماعی تاثیر می گذارد.
اثرات زیس محیطی در انواع و اشکال مختلف مثبت، منفی، مستقیم، غیرمستقیم، کوتاه مدت، بلند مدت، اولیه، ثانویه، نقطه ای، تجمعی، میرا و زایش نمود پیدا می کنند.(اطلس ملی ایران، ج 16 صص 71 و 70)
بارکر[1] و لونی[2] (1990) طی بررسی انجام داده در بریتانیا مشاهده کردند که درآمد حاصل از وضع مالیات در آلودگی سوخت می تواند موجب کاهش مورد ملاحظه ای در نرخ فعلی مالیات بر ارزش افزوده گردد و این نوع توزیع مجدد مالیات را می توان در مورد کارخانجات و موسساتی که از عواقب مالیات های آلودگی دچار زیان شده اند بکار بست به عنوان مثال دولت می تواند با استفاده از این درآمدها به کارخانه ها جهت نصب و استفاده از تکنولوژیهای کمتر آلاینده کمک مالی نماید یا به طریق دیگر موجبات پایین آوردن نرخ مالیات بر درآمد را فراهم آورد و این حرکت باعث بهبود کلی وضعیت کارخانه ها در بریتانیا شد. بدین طریق توزیع مجدد درآمدهای مالیاتی- مالیات بر آلودگی از لحاظ مالیاتی خنثی شده، یعنی هیچ گونه تاثیر خالصی بر درآمدهای حاصل از مالیات نمی گذارد بلکه موجب تخریب مصرف کنندگان به سمت مصرف کالاهایی که از آلایندگی کمتری برخوردارند، می شوند.
- اوونز، انرژی و ماندگای زیست محیطی (1991)
اوونز در این تحقیق عنوان می نماید که اگر الگوهای ایجاد توسعه شهری از لحاظ زیست محیطی، ماندگار باشد پیشبرد مصرف بهینه انرژی را داشته باشد و طرح ریزی کاربرد زمین در درازمدت در دستیابی به این هدف نقش مهمی دارد و همچنین اگر قرار است که توسعه شهری ماندگار حاصل شود باید سیاستها در سطوح مختلف هماهنگ شوند و تمام ابزارهای سیاستگذاری در جهت واحد به کار گرفته شوند. (اوونز 1991، 14ص)
- مارک هنیلز و استیفن پاتر، نحوه ی دفن زباله و آلودگیهای آن (1992)
مارک هنیلز و استیفن پاتر در این تحقیق نگرانی عمومی نسبت به محیط زیست و آلودگی آن که ناشی از دفن زباله می باشد مورد توجه قرار می دهند و عنوان می کنند که زباله های قابل بازیافت که ممکن است اثرات ناگوار زیست محیطی داشته باشند باید بازیافت شوند و برای جمع آوری زباله پیشنهاداتی مانند قراردادن زباله ها به صورت تفکیک شده در داخل کیسه های سربسته با علامت مخصوص و استفاده از سطل های زیاد زباله را به صورت علمی و در جایگاهی دور از شهر بدون آسیبی به خاک و زمینهای کشاورزی پیشنهاد می کنند.(هنیلز 1992، ص 13)
2-3-1- تحقیقات انجام شده در داخل کشور
پیرامون این موضوعی در ایران مطالعاتی انجام شده است برای مثال:
1-کتاب طرح تکریم ارباب رجوع، فرمانداری شهرستان ری
2-پایان نامه های دانشگاهی متعددی که در زیر به آنها اشاره می گردد
باقری، اسفندیار، توانمندیهای کشاورزی و دامپروری شهرستان ری (باقری 1382)
باقری در تحقیق خود به معرفی اقلیم استان تهران و شهرستان ری و همچنین به مسائل و مشکلات اراضی کشاورزی و دام و طیور و آبزیان در شهرستان ری پرداخته و به توانمندیهای کشاورزی و زراعی شهرستان پرداخته، همچنین در خصوص منابع تامین کننده آب و قنوات و همچنین فاضلابهای شهری و همچنین راههای مبارزه با آن را پیشنهاد می نماید.
مهیاری، مرضیه، بررسی کارکردهای شهری و تعیین حوزه نفوذ (مهیاری 1384)
مهیاری در رساله خود به بررسی نقشها و کارکردهای شهری و روابط آن با نقاط شهری دیگر می پردازد و همچنین تعیین نقش شهرها و روابط شهرها و روستاها از موضوعاتی است که مورد توجه محققین علوم جغرافیایی قرار داده و در این میان جغرافیدانان به دلیل ماهیت فضایی و مکانی علم جغرافیا از اهمیت زیادی برخوردارند. در این تحقیق خانم مهیاری به معرفی حوزه های شهری و کارکرد هر کدام پرداخته و راهکارها و پیشنهاداتی در خصوص رفع مشکلات زیست محیطی در خصوص صنایع مزاحم و آلوده کننده و ... ارائه نموده اند.
سیری، مجید، بررسی مسائل و مشکلات زیست محیطی ناشی از رشد و توسعه سریع جغرافیایی اسلامشهر(سیری، 1381)
مجید سیری در پایان نامه خود به بررسی ویژگیهای جغرافیایی اسلامشهر که شامل مطالعات طبیعی و اجتماعی و اقتصادی و کالبدی است پرداخته و به بررسی مسائل و مشکلات زیست محیطی اسلامشهر اشاره نموده و این مشکلات را در دو حوزه عوامل زیست محیطی بیرونی و درونی مورد ارزیابی قرار داده و به اعم مشکلات از قبیل فعالیتهای صنعتی و خدماتی حاشیه ای و معضلات نشات گرفته از عوامل بیرونی و کلان شهر تهران می پردازد. همچنین به بررسی مشکلات زیست محیطی ناشی از حاشیه نشینی و طرح خانه سازی بی برنامه و روند صنعتی شدن منطقه و رشد سریع جمعیت، توسعه شهرنشینی، تعرض به اراضی پیرامونی و تخریب منابع طبیعی، تغییر الگوی زندگی اقتصادی و اجتماعی و تبدیل جامعه مصرفی و نهایتاً معضلات و آلودگی های زیست محیطی را مورد ارزیابی قرار داده و جهت جلوگیری از مناطق حاشیه نشینی و انتقال کارخانه ها و کارگاه های صنعتی به خارج از شهر را پیشنهاد می کند.
شوهانی، محمد، اثرات توسعه فیزیکی شهر ایلام بر منابع زیست محیطی آن:
شوهانی در پایان نامه خود که بررسی ویژگی های زیست محیطی ناشی از توسعه شهر ایلام می پردازد آلودگی های مختلف ناشی از این توسعه را آلودگی های هوا، آلودگی خاک، آلودگی آب، آلودگی های بصری، ترافیک مشکل فضای سبز می داند و جهت رفع آن آلودگی جمع آوری صحیح زباله و ایجاد سیستم فاضلاب شهری، کنترل اتومبیل های نیاز به تعمیر، جلوگیری از مناطق حاشیه نشینی و انتقال کارخانه ها و کارگاه های صنعتی به خارج از شهر را پیشنهاد می کند.
امامی، فضل ا... توسعه فیزیگی شهر خرم آباد و مشکلات زیست محیطی آن (امامی، 1376)
فضل ا... امامی در پایان نامه خود که به بررسی توسعه فیزیکی و مشکلات زیست محیطی شهر خرم آباد می پردازد توسعه ناموزون یک شهر را باعث از بین رفتن زمینهای کشاورزی حاشیه شهر، ایجاد مناطق حاشیه نشین، ایجاد انواع آلودگی هوا، آب، خاک و ... می داند و جهت رفع این مشکلات کنترل رشد فیزیکی شهر را با بها دادن به روستائیان و در اختیار قرار دادن امکانات مختلف به آنان، جمع آوری فاضلاب های شهر، رفع و جمع آوری زباله های شهری و ایجاد فضای سبز را پیشنهاد می نماید.
رهنماً محمدرحیم، نقش دام داری ها در مشکلات زیست محیطی شهر تربت حیدریه
رهنما در تحقیق خود به مشکلات زیست محیطی شهر تربت حیدریه که ناشی از وجود دامداری ها اطراف آن است می پردازد و در جهت این امر یک شعاع (98 کیلومتری) را در اطراف شهر مشخص می نماید و ضمن مشخص کردن روستاهای آن و تعداد آن و تعداد دامداری ها و گاوداری ها و اثرات هر کدام بر محیط زیست شهر تربت حیدریه به انتقال آن در خارج از محدوده شهر اشاره می کند و واحدهای دامداری که در حال صنعتی شدن می باشد باید از توسعه آنها جلوگیری کرد و همچنین واحدهای دیگر را نیز به بیرون محدوده باید انتقال داده شود و فضولات و کود حیوانی آنها نیز به بیرون از محدوده انتقال داده شود. (محمدرحیم رهنما- 1379)
معصومی زاده، رضوان- آلودگیهای زیست محیطی شهر اصفهان
معصومی زاغده در تحقیق به مسائل و مشکلات زیست محیطی شهر اصفهان می پردازد و در این تحقیق به آلودگیهای زیست محیطی مانند آلوده شدن آب زاینده رود، تمرکز واحدهای صنعتی در شهر و اطراف آن و فاضلابهای ناشی از آن و آلودگی خاک، آلودگی آب می پردازد و تجهیزات مخصوص کنترل دفع آلودگی و گسترش فضای سبز و انتقال مزاحم و فاضلابهای شهری و صنعتی و همچنین مکان مناسب برای دفع زباله ها پیشنهاد می کند.
رهنمایی، محمدتقی، توسعه محیط زیست (رهنمایی، 1371)
دکتر رهنمایی در این تحقیق ابتدا به بررسی انقلاب صنعتی و نقش صنعت در آلودگیها محیط زیست و توسعه واحدهای صنعتی بدون توجه به ضایعات زیست محیطی آن می پردازد و پیدایش ما در شهرها و کلان شهرها را سبب تولید زباله و فاضلاب و ایجاد گازهای سمی مسائل و مشکلات محیطی و فضایی می داد.
وی در این تحقیق به آلودگی هوا، از بین رفع مراتع و جنگلها و گونه های جانوری و همچنین ایجاد مناطق حاشیه نشین و زاغه نشین می پردازد و رشد جمعیت و فعالیتهای اقتصادی و صنعتی در کنار آبها و همجواری صنایع با شهرها را در آلودگیهای زیست محیطی موثر می داند و تهیه یک طرح جامعه محیط زیست برای کشور بعنوان یک حرکت منطقی برای انتظام فضایی کشور و جلوگیری از بحرانهای فضایی در آینده را الزامی می داند.
- ری باستان، حسین کریمان
در این کتاب تاریخ پرفراز و نشیب ری بیان شده و صنعت قدیم ری و تاثیر آن در زندگی مردم توصیف شده است.
- مطالعات محیط زیست (جلد چهارم) مهندس مشاور مهرآزان- شهرداری منطقه 20 به مطالعات زیست محیطی در ارتباط با صنایع در سطح شهر ری پرداخته و انواع آلودگیهای ایجاد شده توسط واحدهای صنعتی را مشخص نموده است.
- مطالعات اقتصادی، اجتماعی، کاربری زمین و ضوابط و مقررات الگوی توسعه- شهرداری منطقه 20.
به مطالعاتی در زمینه عوامل اقتصادی، اجتماعی و تاثیرات آن، در سطح منطقه پرداخته و نیز مطالعاتی در زمینه کاربری اراضی و پراکندگی کاربریها و همچنین کاربری اراضی و تفکیک نواحی ده گانه منطقه 20 صورت گرفته است.
پاورپوینت بافت فرسوده (مشکین دشت)
| دسته بندی | معماری |
| فرمت فایل | ppt |
| حجم فایل | 11942 کیلو بایت |
| تعداد صفحات فایل | 35 |
بخشی از متن:
تعیین به عنوان شهر در سال 75
در 44 کیلومتری غرب تهران و در ناحیه کلان شهر کرج با 1/4 میلیون نفر جمعیت
مساحت: 667 هکتار (214 هکتار معادل 22% آن پر است)
جمعیت: 43،858 نفر (پیشبینی افق 1405 با نرخ رشد 2/3، برابر با 70،000 نفر)
نرخ رشد جمعیت از 14/2 (1345) به 4/4 (1385) کاهش یافته است.
83/5% جمعیت، بیش از 10 سال سن دارد که 36/9% آن جمعیت فعال و 12% بیکار هستند.
فهرست مطالب:
شناخت کلی شهر و ناحیه
تدقیق محدوده بافت فرسوده
تعیین معیارهای گونه بندی بافت فرسوده
مطالعه اسناد بالادست
طرح های ویژه پیشنهادی مشکین دشت
جدول طرح های ویژه پیشنهادی مشکین دشت
به هنگام کردن اطلاعات اسناد بالادست
تعداد و سطوح قدمت بناها
تعداد و سطوح کیفیت بناها
تعداد و سطوح مصالح ساختمانی
تعداد و سطوح طبقات ساختمانی
تعداد و سطوح دانه بندی قطعات
تعداد و سطوح دانه بندی قطعات مسکونی
تصاویر غیر اینترنتی بافت فرسوده مشکین دشت
تعیین نقش و جایگاه محدوده مطالعاتی در شهر
بررسی چشم انداز محدوده
چشم انداز مورد نظر از نگاه محققین
چشم انداز
استنتاج ویژگیها، مسائل و فرصتهای بافت فرسوده جدول سوات
تدوین چشم انداز مقدماتی، اهداف و راهبردهای کلان
این فایل با فرمت پاورپوینت در 35 اسلاید تهیه شده است.
بررسی جاذبه های توریستی و موانع جذب جهانگردان به منطقه کلیبر
| دسته بندی | گردشگری و توریسم |
| فرمت فایل | doc |
| حجم فایل | 375 کیلو بایت |
| تعداد صفحات فایل | 259 |
مقدمه
مسافرت و صنعت جهانگردی به عنوان بزرگترین و متنوع ترین صنعت در دنیا به حساب می آید. بسیاری از کشورها این صنعت پویا را به عنوان منبع اصلی درآمد، اشتغال، رشد بخش خصوصی و توسعه ساختار زیربنایی می دانند. بویژه در کشورهای در حال توسعه که شکل های دیگر توسعه اقتصادی مثل تولید یا استخراج منابع طبیعی، از نظر اقتصادی به صرفه نیست، یا نقش چندان مهمی در صحنه تجارت و بازرگانی ندارد. به توسعه صنعت گردشگری توجه زیادی می شود. بنابراین تردیدی نیست که همه کشورهای جهان تلاش می کنند تا در رقابتی تنگاتنگ در پی بهره گیری از مزایای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی برآمده و سهم بیشتری از درآمد و بالا بردن سطح اشتغال ناشی از بهینه سازی این صنعت خدماتی در کشور خود داشته باشند.
صنعت گردشگری امروز در اغلب کشورهای جهان، به ویژه جهان سوم، کلید اقتصادی به شمار می رود تا جای که در کشورها گردشگری بیش از سایر برنامه های توسعه در اولویت قرار گرفته است. و تلاش می شود که عواملی را که در گسترش و رونق صنعت گردشگری مؤثرند شناسایی شوند. طرفداران صنعت جهانگردی بر این باوردند که این صنعت می تواند تنشهای سیاسی را کاهش دهد و برای صلح جهانی عامل تعدیل کنده به حساب آ ید. در حالی که مرزهای خارجی کشورها کم رنگ می شود. پدیده ای به نام «دهکده جهانی» معنا و مفهوم پیدا می کند و بدین گونه دنیا روز به روز کوچکتر و افراد به هم نزدیکتر و صمیمی تر می شوند.
در کشور ما که عنایت به درآمدهای غیرنفتی از سیاستهای ا قتصادی دولت محسوب می شود. توسعه جهانگردی می تواند به عنوان منبع درآمدزا و پربهره تلقی شود، که در صورت برنامه ریزی صحیح قادر خواهد بود منبع ارزی قابل توجهی را در اختیار متولیان اقتصادی کشور قرار دهد. عواملی که جهانگردان را وادار به انتخاب مکانی برای سیاحت در کشورهای خاورمیانه از جمله ایران می نماید. می توان به چند دسته تقسیم نمود که از بین آنها مهمترین، وجود ویژگیهای خاص بناها و مجموعه های تاریخی است. چرا که اینگونه مکانهای ویژه، مفاهیم واقعی زندگی و فرهنگ گذشتگان مردمان این مرز و بوم را برای آنها بیان و یا ترجمه می کند. جهانگردان برای رسیدن به چنین هدفی هرگونه هزینه و رنج سفری را از جان دل می پذیرند. ولی آنچه حرکت آنها را در این راستا تسریع می نماید. وجود انگیزه های جنبی، سرگرمیها، و وسایل راحتی جهانگرد است که در مرحله دوم اهمیت قرار می گیرد. در اینجا چنانچه این امر مورد توجه ویژه قرار نگیرد. و عملاً با فقدان یا کمبود آن روبرو باشیم یقیناً تأثیر شدیدی در ایجاد انصراف برای نیل به چنین حرکتی خواهد داشت. بنابراین باید نقاط ضعف این صنعت در ایران شناسایی شود. تا شاهد رشد این صنعت باشیم. هنگامی که با عینک جامعه شناسی به صنعت جهانگردی می نگریم. در می یابیم که جهانگردی یک ابزار گفتگوی فرهنگی و ایجاد تفاهم است که در تمام طول تاریخ بشر تا عصر صنعت چنین بوده است. ولی چگونگی جلوه های جهانگردی از عصر صنعت تا به امروز این اصل را از صورت عام و فراگیر خود دور کرده است. صنعت با تمام جلوه های فنی و اجتماعی خود بر جهانگردی هم مانند هر چیز دیگر اثرهای آشکار به جا نهاده است. یکی از اثرهای عمده ای که صنعت جدید و پیامدهای اجتماعی آن بر پدیده جهانگردی فرو نهاده از معناهای فرهنگی آن است. جهانگردی در عصر صنعت و ماشین بیش از آنکه یک حرکت فرهنگی باشد یک حرکت روانشناختی اجتماعی شده است. «دیبایی، 1371: 40»
(1-1)-عنوان پژوهش:
بررسی جاذبه های توریستی و موانع جذب جهانگردان به منطقه کلیبر
ازدیدگاه مسؤلان شهری منطقه کلیبر در سال 86
(1-2)-بیان مسأله:
امروزه صنعت توریسم در دنیا یکی از منابع مهم درآمدزایی و در عین حال از جمله پارامترهای مؤثر در تبادلات فرهنگی بین کشورها می باشد. در این میان کشور ایران با یک قدمت تاریخی چندین هزارساله و وجود جاذبه های سیاحتی و زیارتی از جمله مراکز مهم توریستی جهان می باشد. در این راستا استان آذربایجان شرقی دارای جاذبه های طبیعی، تاریخ، فرهنگی و هنری می باشد که شامل: کوهها، دشتها، دریاچه ها، قلعه ها، بناهای قدیمی و مذهبی همراه با شبکه ارتباطی شوسه، راه آهن و هوائی اهمیت توریستی این استان را نشان می دهد. و در این میان منطقه کلیبر دارای جاذبه های مطلوب و کم نظیر در جهت جذب جهانگردان می باشد که تا به حال با این همه استعداد و پتانسیل در این زمینه مورد بی توجهی قرار گرفته است و به صورت یک ضرورت برای تحقیق می باشد.
ورود جهانگردان به منطقه کلیبر می تواند منافع زیادی در برداشته باشد. و منطقه را متحول سازد. چه از بعد اقتصادی و چه از بعد فرهنگی و اجتماعی، از لحاظ بعد اقتصادی باعث افزایش درآمدهای ارزی، افزایش تحرک در صنعت جهانگردی و ایجاد زمینه های اشتغال،گسترش مبادلات با خارج از کشور کمک به گسترش بخشهای اقتصادی وابسته به جهانگردی تسریع در روند عمرانی شهر خواهد شد. از لحاظ بعد فرهنگی باعث تسریع در تعالی فرهنگی شهر، معرفی فرهنگ و تمدن و جلوه های طبیعی منطقه و استان حفظ میراث فرهنگی و تاریخی شهرستان نقش به سزائی دارد. از لحاظ بعد اجتماعی باعث توسعه متعادل اجتماعی شهر، در هم شکستن فاصله های اجتماعی، رفاه فراگیر و همه جانبه در شهر، بهسازی سلامت روانی شهر، و با توجه به ارتباطات سریع اجتماعی و جغرافیایی ضمن افزایش آگاهی های ملی در مورد نحوه زندگی، باورها، آداب و رسوم و سنتهای اقوام مختلف بستر مناسبی برای تحکیم و پیوند هر چه بیشتر مردم و همبستگی بیش از پیش ملی را فراهم می کند.
این پژوهش در دو سطح ا نجام می شود: یکی سطح توصیف و دیگری سطح تبیین آنچه به عنوان پرسش آغازین مطرح است اینکه چرا در شهرستان کلیبر صنعت جهانگردی رونق چندانی نداشته (چرا منطقه کلیبر با قدمت چندین هزار ساله و داشتن جاذبه های توریستی بی نظیر در جهت جذب جهانگردان به صورت ناشناخته باقی مانده است) و چه عواملی بر این مسأله تأثیرگذار بوده است و از طرف دیگر به معرفی توانها و پتانسیل های توریستی شهرستان کلیبر می پردازیم.
در واقع این پژوهش به دو قسمت اساسی تقسیم می شود:
1- قسمت اول پژوهش به معرفی توانها و پتانسیل های توریستی شهرستان کلیبر می پردازد. برای بدست آوردن اطلاعات در مورد جاذبه های توریستی از طریق روشهای توصیفی، کتابخانه ای، و مشاهده و عکسبرداری به معرفی جاذبه های توریستی شهرستان می پردازیم.
2- قسمت دوم پژوهش به دنبال یافتن موانع و عدم جذب جهانگردان (از طریق یافتن عوامل جذب و دفع جهانگردان) به شهرستان کلیبر می باشد. برای پاسخ به این پرسش جامعه آماری ما را مسؤلان شهری شهرستان کلیبر تشکیل می دهد.
(1-3)-اهمیت و ضرورت تحقیق:
قرن بیستم همراه با دگرگونیها و تحولات عمیق سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، علمی درون خود سده انقلاب جهانی توریسم است. انقلابی در صنعت تولید بازرگانی و تبلیغات توریسم که این صنعت را از زمره بزرگترین و سودآورترین صنایع درآورده است.
افزایش عمومی درآمد کشورهای صنعتی و پذیرفتن قوانین اجتماعی، پیشرفت صنایع حمل و نقل و کاهش هزینه های سفر ازجمله عواملی است که باعث گسترش سیرو سیاحت بین المللی می گردد. سفر به دیگر نقاط می تواند عامل مهم پیشرفت اجتماعی و فرهنگی تلقی شود. سفر عاملی است که امکان برخورد تمدنها را فراهم می آورد، به بهتر شدن نهادهای آموزشی می انجامد و اندیشه های جدید و نو آوریها را پدید می آورد و یا آنها را به دیگر سرزمینها منتقل می کند. آذربایجان در شمالغربی فلات ایران از نظر موقعیت جغرافیایی (اقلیمی، طبیعی، انسانی، فرهنگی، اقتصادی، تاریخی) یکی از غنی ترین و جالب ترین استانهای ایران و در ردیف کلان استانهای مورد توجه و علاقه محققان و گردشگران و مسافران داخلی و خارجی می باشد و پیوسته ارزشها و پتانسیل های موجود در آذربایجان مورد نظر کسانی است که به این دیار و سرزمین سفر می کنند.
در بررسی سابقه گردشگری و سیاحتی منطقه ارسباران در صدها سال پیش این منطقه بنا به گواهی و روایت تاریخ سیاحان و مطالب مندرج در سفرنامه های جهانگردان اسلامی و اروپایی بیش از سایر شهرهای ایران مورد توجه قرار گرفته است. حالا که امکانات بالقوه در اختیار این منطقه است و طبیعتش بسیار زیبا و آثار تاریخی اش ارزشمند و در ردیف میراث جهانی قرار دارد و غذا و آداب و رسوم و سنت هایش دلپذیر است. باید این منطقه را بهتر از آ ن چه هست آماده پذیرش جهانگردان نمود. و در هر شرایطی امکانات لازم را فراهم ساخت. تا سود بیشتری در کنار شناخت واقعی منطقه عاید این شهرستان شود. پس با وجود این منابع غنی و توانمندی های منطقه توسعه صنعت جهانگردی در این منطقه امری ضروری به نظر می رسد و بررسی موانع موجود بر توسعه این صنعت اهمیت این تحقیق را بیشتر می کند.
از میان برداشتن موانع و مشکلات موجود، در واقع راه را برای دستیابی به اهداف و مقاصد هموار می کند. یک برنامه ریزی دقیق در این راستا به دنبال یافتن راه حلهای منطقی و قابل اجرا برای حل مشکلات و معضلات است. چرا که محور اصلی اجرای برنامه های پیش بینی شده حذف موانع و مشکلات بازدارنده است . تنها از طریق رفع این دشواریها و معضلات است که صنعت جهانگردی شهرستان کلیبر جایگاه خود را خواهد یافت و هدفها و ایده آلها قابل دسترسی خواهد شد.
پس چنانچه این صنعت در شهرستان کلیبر گسترش یابد مزایای زیادی را از قبیل: گسترش زمینه اشتغال، توسعه و گسترش امور زیر بنایی ، رونق وایجاد درآمد بیشتری برای مردم کسب درآمد ارزی، متعادل کردن توزیع درآمدها و.... به دنبال خواهد داشت.
(1-4)-اهداف پژوهش:
1- به کاربردن اطلاعات و تکنیک های بدست آورده در دوره کارشناسی ارشد پژوهش علوم اجتماعی
2- توجه و شناخت مشکلات و تنگناهای شهرستان کلیبر به عنوان یک منطقه از نظر توریستی ا عم از توریست گذری و توریست اقامتی
3- بررسی وضع موجود و شناخت توانها و پتانسیل های شهرستان کلیبر اعم از طبیعی، تاریخی، فرهنگی، مذهبی، اقتصادی و اجتماعی.
4- شناسایی عوامل مؤثر بر جذب و دفع جهانگردان به شهرستان کلیبر
5- دست یابی به علت هایی که موجب شده است صنعت جهانگردی شهرستان کلیبر نسبت به سایر شهرهای ایران چندان رونقی نداشته باشد در حالیکه منطقه شهرستان کلیبر نسبت به اکثر شهرهای ایران دارای قدمت تاریخی و جاذبه های جهانگردی فراوانی است.
(2-1)-تعریف مفاهیم:
(2-1-1)- تعریف لغوی جاذبه: در فرهنگ عمید به معنی جذب کننده، به خودکشنده، نیرویی که اجسام را به طرف خود می کشد (عمید، حسن، 1343، ص449)
در فرهنگ دهخدا به معنی محبت، کشش، قوه ای است که ملکولها بوسیله آن به سوی یکدیگر کشیده می شوند (دهخدا، علی اکبر 1338، ص 6443)
(2-1-1)-تعریف لغوی موانع:
در فرهنگ عمید به معنی جمع مانع می باشد (عمید، حسن 1343، ص 1130)
در فرهنگ دهخدا به معنی چیزهایی که بازدارنده و ممانعت کننده است. کسی را از کاری و هر آنچه مانع اجرای کاری گردد. بازدارنده از پیشرفت امور می باشد (دهخدا، علی اکبر 1338، ص 19207)
جذب در فرهنگ دهخدا به معنی ضد دفع ، کشیدن و به سوی خودکشیدن می باشد.
موانع جذب به معنی یک سری از عواملی که باعث عدم جذب می شود (همان منبع ص 19207)
(2-1-3)-تعریف لغوی جهانگرد (توریست):
در فرهنگ عمید به معنی سیاح، جهان نورد، کسی که در شهرها و کشورها بگردد و سیاحت کند (عمید، حسن 1343، ص 479)
در فرهنگ دهخدا به معنی سیاح، جهان گردنده، آن که در اقطار عالم بسیار سفرکند (دهخدا، علی اکبر 1338، ص 6961)
در فرهنگ معین به معنی جهانگردنده ، آن که در شهرها و کشورها به سیاحت می پردازد. (معین، محمد 1371، ص 1258)
(2-4-1)-تعریف جهانگرد از دیدگاههای مختلف:
اریک کوهن جهانگرد یا گردشگر را چنین بیان می کند یک مسافر داوطلب و موقت که امید لذت بردن از یک تجربه متنوع و تازه طی سفر دوسره نسبتاً طولانی و غیر تکراری به مسافرت می پردازد. (لی، جان 1378، ص 5)
در یکی از نخستین کتبی که در مورد جهانگردی در سال 1933 (f.w. ogivie) انتشار یافت جهانگرد به کسی اطلاق شده است که دو شرط در باره او مصداق داشته باشد: اول آنکه از محل اقامت خود برای مدتی کمتر از یک سال دور بوده دوم آنکه در محل جدید کسب درآمد ننماید. (الوانی، مهدی و همکاران 1373، ص 18)
در سال 1936 در کتاب صنعت گردشگری (A.j. norval) جهانگرد به عنوان فردی که با هدف و کاری غیر از آنچه در موطن خود دارد به کشور دیگری وارد شده و در آنجا بخشی از درآمد خود را هزینه می کند تعریف شده است (همان منبع ص 18)
جهانگرد یا گردشگر مقصود کسی است که دست کم یک شب در یک اقامتگاه عمومی یا خصوصی در محل مورد بازدید به سر برد. (گی چاک وای و همکاران 1997 ص 32)
در یکی از تعاریف کمیته متخصصین آمار جامعه ملل، جهانگرد به کسی اطلاق شده که کشور محل اقامت خود را حداقل به مدت 24 ساعت ترک گفته و درکشور دیگری اقامت گزیند. در این تعریف افراد زیر جهانگرد محسوب می شوند.
1- اشخاصی که برای تفریح، حفظ سلامتی یا به دلایل خانوادگی و از این قبیل سفر می کنند.
2- افرادیکه به منظور شرکت در جلسات ویا به سمت نماینده (علمی، ا داری، سیاسی، مذهبی، ورزشی وغیره ) مسافرت می نماید.
3- کسانی که برای امور بازرگانی مسافرت می نمایند.
4- افرادی که با کشتی به کشوری وارد می شوند و لو آنکه مدت اقامتشان کمتر از 24 ساعت می باشد.
در تعریف مذکور افراد زیر جهانگرد به شمار نمی آیند:
1- اشخاصی که با قرارداد کار و یا بدون آن برای گرفتن کار یا شغلی وارد کشور دیگری می شود.
2- اشخاصی که به منظور اقامت دائمی وارد کشوری می شوند.
3- دانشجویان و جوانانی که در مدارس یا دانشگاهها و پانسیون ها هستند.
4- ساکنین یک منطقه مرزی و اشخاصی که در یک کشور ساکن بوده و در کشور مجاور به کار مشغولند.
5- مسافرانی که به طور عبوری از کشوری می گذرند ولو آنکه مدت اقامتشان بیشتر از 24 ساعت باشد (الوانی، مهدی و دهشتی زهره 1373، ص 19 و 20)
سازمان جهانی جهانگردی (w.t.o) جهانگرد را چنین تعریف می کند: جهانگرد (توریست یا سیاح) شخصی است که به کشور یا شهری غیر از محیط زیست عادی خود برای مدتی کمتر از 24 ساعت و بیشتر از یکسال نباشد، سفر کند و قصد او از سفر تفریح، استراحت، ورزش، دیدار اقوام، کسب و کار، مأموریت، شرکت در سمینار یا کنفرانس، معالجه، مطالعه، تحقیق یا فعالیتهای مذهبی باشد. (شایان، سیاوش و... گروه مؤلفان 1377، ص 195)
کتاب سازمان جهانی جهانگردی 1997 ص 24 جهانگرد را چنین تعریف می کند: جهانگرد کسی است که برای مدت زمانی دست کم یک شب و نه بیش از یکسال به کشوری غیر از وطن یا محل سکونت معمولی خود مسافرت می کند و هدف اوکارکردن و پول درآوردن در آن کشور نیست. این تعریف شامل کسانی می شودکه برای تفریح، گردش وگذراندن روزهای تعطیل، برای دیدار دوستان و بستگان، برای کارهای تجاری و حرفه ای، برای درمان، برای زیارت و یا برای تأمین هدفهای دیگر به مسافرت می روند. (گی چاک وای و همکاران 1997، ص 205)
(2-2-1)-تعریف لغوی جهانگردی:
در فرهنگ عمید به معنی سیاحت و گردش در کشورها و شهرهای دنیا می باشد. (عمید، حسن 1343، ص 479)
در فرهنگ دهخدا به معنی عمل و شغل جهانگرد، سیاحت می باشد. (دهخدا، علی اکبر 1338، ص 6961)
در فرهنگ معین به معنی در اقطار عالم سفرکردن و شناخت می باشد. (معین، محمد 1371، ص 1258)
(2-2-2)-تعریف جهانگردی از دیدگاههای مختلف:
جهانگردی به سفری موقتی و کوتاه اطلاق شده که ضمن آن جهانگرد به منطقه ای خارج از محل سکونت و کار خود به منظور سیرو سیاحت سفر می کند. (الوانی، مهدی و دهدشتی شاهرخ، زهره 1373، ص 19)
صنعت جهانگردی، گردشگری عبارت است از گروهی از فعالیتهای اقتصادی که در مجموع بزرگترین صنعت جهانی را تشکیل می دهد و برای سرمایه گذاری و رشد یکی از عواملی است که بیشترین انگیزه را بوجود می آورد. جهانگردی (Tourism) یا گردشگری کارهایی است که فرد در مسافرت و در مکانی خارج از محیط عادی خود انجام می دهد. این مسافرت بیش از یکسال طول نمی کشد و هدف تفریح، تجارت یا فعالیتهای دیگر است. (گی، چاک وای و همکاران 1997، ص 32)
سازمان جهانی جهانگردی (w.t.o) جهانگردی را در قالب بازدید کننده ، جهانگرد و کسی که به گشتهای کوتاه تفریحی می رود تعریف کرده است بازدیدکنندگان (Visitors) کسانی هستند که به کشور دیگری غیر از کشور محل اقامت خود وارد می شوند و مقصودی به غیر از آنچه در کشور خود داشته اند پی گیری می نمایند. این گروه شامل جهانگردان و نیز کسانی که به گشتهای کوتاه تفریحی می روند می شود. جهانگردان کسانی هستند. که حداقل یک شب و بیش از یک شبانه روز را در کشور مقصد می گذرانند و هدفشان سرگرمی و تفریح، سلامتی و کسب آرامش، مطالعه، زیارت و غیره می باشد. مسافران گشت های تفریحی کوتاه نیز کسانی هستند که کمتر از یک شبانه روز را با هدف سرگرمی و تفریح صرف سفر می نمایند. (الوانی،مهدی و دهدشتی شاهرخ،زهره1373،ص20)
جهانگردی مجموعه و منظومه ای متشکل از جهانگرد و عرضه کننده خدمات وکالا، دولت و جامعه، میزبان می باشد که با یکدیگر در تعامل و ارتباط بوده و هدف جذب و جلب جهانگردان را دنبال می کند. جهانگردی، ترکیبی از فعالیتها، خدمات، سیاستها، خط مشی ها، ضوابط، فرهنگها و کالایی است که برای تحقق یک سفرسیاحتی ضرورت دارد. به عبارتی دیگر جهانگردی صنعتی چند بعدی است که دربرگیرنده هتل ها، مهمانسراها، رستوران ها، مراکز تفریح، جاذبه های جهانگردی، سیستم حمل ونقل، واحدهای خدمات جهانگردی و واحدهای دیگر است که مجموعاً جهانگردی را در یک کشور شکل می دهد. (همان منبع ص 21)
(2-2-3)-تعریف انواع مختلف جهانگردی:
1- جهانگردی یا گردشگری (Tourism) کارهایی است که فرد در مسافرت و در مکانی خارج از محیط عادی خود انجام می دهد. این مسافرت بیش از یک سال طول نمی کشد و هدف تفریح، تجارت یا فعالیتهای دیگر است.
2- جهانگرد یا گردشگر (Tourist) مقصود کسی است که دست کم یک شب در یک اقامتگاه عمومی یا خصوصی در محل مورد بازدید به سر می برد.
3- گردشگر یک روزه (Same pay visitor) مقصود کسی است که یک روز به مکان دیگری می رود. ولی شب را در آنجا نمی گذراند.
4- دیدارکننده (Visitor) کسی است که به مکانی غیر از محیط معمولی خود مسافرت می کند کمتر از دوارده ماه متوالی در آنجا به سر می برد و هدف اصلی از این مسافرت این نیست که در مکان مورد بازدید در ازای دریافت پول کار کند.
5- مسافر (Traveler) کسی است که بین دو یا چند نقطه مسافرت کند.
(2-2-4)-اشکال عمده جهانگردی:
با توجه به طول مسافرت، نوع تأسیساتی که به خدمت گرفته می شود. فصل و چگونگی سازماندهی مسافرت، همچنین انگیزه های گوناگون که موجب پیدایش یک جریان توریستی
می شوند. می توان اشکال مختلفی از جهانگردی را از یکدیگر تمیز داد:
1- جهانگردی تفریحی واستفاده از تعطیلات: این نوع جهانگردی شامل افراد یا گروههای است که در جهت استفاده از تعطیلات، تفریح، استراحت، استفاده از آب وهوای دلپذیر، گشت و گذار در طبیعت و.... از محل اقامت خود به مسافرت می روند.
2- جهانگردی اجتماعی: در این جهانگردی عمدتاً هدفهای اجتماعی، مردم شناسی، جامعه شناسی و امثال آن مورد نظر است. دیدار و آشنایان خویشاوندان نیز از نوع جهانگردی اجتماعی به شمار می آید.
3- جهانگردی فرهنگی و آموزشی: این نوع جهانگردی برای آشنائی با میراث های فرهنگی و هنری، آداب و رسوم، بناها و آثار تاریخی با هدفهای آموزشی، تحقیقاتی و پژوهشی صورت می گیرد. توریست هایی که در این گروه قرار دارند توریست و جهانگرد کاوشگر نامیده می شود.
4- جهانگردی سیاسی: مسافرت به منظور شرکت در اجلاس و مجامع بین المللی، کنگره ها و سمینارهای سیاسی، جنبش های ملی و مذهبی، مراسم ویژه مانند: تدفین رهبران و شخصیتهای سیاسی، پیروزی رهبران احزاب و به حکومت رسیدن آنها و نظایر آن جهانگردی سیاسی خوانده می شود.
5- جهانگردی بازرگانی: شرکت در بازارهای مکاره،نمایشگاههای کالا،بازدید از کارخانه ها و.....
6- جهانگردی درمانی: معالجه پزشکی با تغییر آب و هوا، استفاده از آبهای گرم معدنی، گذراندن دوره نقاهت و....
7- جهانگردی مذهبی: این نوع از جهانگردی یکی از رایجترین اشکال جهانگردی در سراسر جهان است.جاذبه های مذهبی، زیارتگاهها واماکن مقدسه هر ساله تعداد زیادی از جهانگردان را به سوی خود جلب می کنند.
8- جهانگردی ورزشی: هر نوع مسافرتی که به منظور فعالیتهای ورزشی باشد جهانگردی ورزشی نامیده می شود. مانند اسکی، پیاده روی، کوه پیمایی، شکار، کوهنوردی، دوچرخه سواری، شنا و شرکت در مسابقات ورزشی و تماشای مسابقات و امثال آن.